Jak poprawić maturę z biologii lub chemii?

Wstęp – co znajdziesz w tym poradniku?

Przede wszystkim chciałbym zaznaczyć, że treść tego poradnika możesz poznać na dwa sposoby. Pierwszy to oczywiście lektura treści, którą znajdziesz poniżej. Drugi sposób to zapoznanie się z nagraniem z live’a, którego miałem okazję prowadzić w lipcu 2023 roku. Był on poświęcony całkowicie tematowi poprawiania matur z biologii i chemii.

Samo nagranie jest długie, ale wynika to z poziomu szczegółowości, z jakim opisuję tam poszczególne zagadnienia. Zaś lektura poradnika zajmie Ci około 20 minut, zatem możesz traktować jego treść jako esencję tego, co jest najważniejsze w temacie przygotowania swojego planu nauki, którego celem będzie poprawienie wyniku na maturach z biologii i chemii.

Całość tego poradnika podzielona jest na pięć głównych sekcji, w ramach których opisuję fundamentalne błędy, których popełnienia należy unikać, jeśli chcemy poprawić wynik z chemii czy biologii. Te sekcje to: selekcja materiału, planowanie nauki, systematyzacja wiedzy, korzystanie z pomocy innych i motywacja do nauki. W każdej tej sekcji znajdziesz opis od 3 do 5 aspektów, o które należy zadbać, aby nasza długofalowa nauka była efektywna.

Wymagania matur z biologii i chemii – czego trzeba się nauczyć?

Podobnie jak każdy inny egzamin, matura z chemii czy biologii ma swoje cele określone w wymaganiach egzaminacyjnych. Można je znaleźć na oficjalnej stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE). Jednak czy naprawdę warto czytać te dokumenty? Moim zdaniem niekoniecznie. Nawet nauczyciele mają trudności z ich interpretacją i nie zawsze potrafią jednoznacznie określić, czego dokładnie uczeń powinien się nauczyć. Wiele zagadnień jest opisanych ogólnikowo, co utrudnia uczniom wyciągnięcie praktycznych wniosków. Dlatego lepiej skorzystać z wiedzy i doświadczenia osób, które od lat zajmują się przygotowywaniem uczniów do matury. Niezależnie od tego, czy to nauczyciel w szkole, korepetytor czy twórcy kursów, którzy opracowali konkretny plan nauki. Oni już wykonali tę trudną pracę i przekuli wymagania na konkretne ramy nauki, które oferują swoim uczniom. Warto im zaufać, bo to ogromna oszczędność nerwów i czasu, który można spożytkować już na samą naukę.

Co musisz wiedzieć na ten moment? Oto kilka kluczowych wniosków, które można wyciągnąć z lektury wymagań egzaminacyjnych dotyczących matur z chemii i biologii:

Po pierwsze, egzamin maturalny z chemii czy biologii sprawdza Twoją wiedzę, czyli umiejętność przytaczania i definiowania faktów. Z tego względu Twoja nauka musi obejmować ten aspekt. Pamiętaj przy tym, że odtwarzanie i rozumienie faktów to coś więcej niż tylko ich zakuwanie. Musisz umieć ich użyć w odpowiedni sposób, w zależności od tego, jak skonstruowane jest polecenie zadania maturalnego.

Po drugie, egzamin z chemii lub biologii sprawdza Twoją umiejętność czytania ze zrozumieniem i zdolność analizy informacji. Ten aspekt jest sprawdzany praktycznie w każdym zadaniu, choć pojawiają się również zadania, które są na tym w szczególności skupione. Dostaniesz tekst do analizy, nawet spoza zakresu wymaganego na maturze. Będzie należało go przeczytać, zrozumieć i wykorzystać do rozwiązania zadania.

Po trzecie, na egzaminie z chemii niesamowicie ważne są umiejętności matematyczne. Ostatecznie w bardzo wielu zadaniach trzeba będzie coś wyliczyć. Jeśli czujesz, że ten aspekt może sprawiać Ci trudności, to uwzględnij na przygotowanie do matury z chemii więcej czasu i ćwicz dodatkowo swoje umiejętności matematyczne.

Po czwarte, zarówno egzamin z chemii, jak i z biologii, będzie wymagał rozwiązywania bardzo różnorodnych zadań maturalnych. Dlatego w toku nauki stale monitoruj, czy są jakieś typy zadań, z którymi masz problem. To, ile czasu im poświęcisz, w dużej mierze zadecyduje o Twoim wyniku. Jeśli zauważysz, że są takie zadania, to pracuj z nimi dodatkowo i odkładaj je sobie gdzieś na boku, tak aby móc często do nich wracać.

Po piąte, na maturze z biologii bardzo ważne są czasowniki operacyjne, które występują w treści każdego zadania maturalnego. Przykłady to: „opisz”, „wyjaśnij”, „uzasadnij”. Obecność któregoś z tych czasowników powoduje, że Twoja odpowiedź musi uwzględnić pewne konkretne elementy. Często nie są one dla uczniów intuicyjne. Zatem Twoja nauka musi uwzględniać poznanie różnic pomiędzy tymi czasownikami operacyjnymi i ćwiczenie odpowiadania na polecenia, które je zawierają.

Po szóste, w przypadku wielu przedmiotów, ale w szczególności w przypadku chemii, zbyt duże przywiązanie się do listy wymagań egzaminacyjnych może być zwodnicze. Niewielu uczniów zdaje sobie sprawę z faktu, że jeśli czegoś nie ma na tych listach, to nie oznacza, że nie będzie tego maturze. Wynika to z bardzo prostego powodu. Ustawodawca mógł zawrzeć tę wiedzę i umiejętności na wcześniejszych etapach edukacji, więc nie wypisał ich na poziomie wymagań maturalnych, a wiedza i umiejętności te mogą być potrzebne, by zdać maturę z chemii. Dlatego tak ważne jest zaufanie do nauczycieli, którzy podpowiedzą, że trzeba czegoś się nauczyć, nawet gdy nie ma tego wprost wypisanego w wymaganiach. Są one zresztą napisane tak ogólnie, że na poziomie praktycznym nie sposób zdecydować, czego dokładnie się uczyć, a czego nie. Z tego względu lepiej jest nauczyć się kilku rzeczy za dużo niż za mało.

Dlaczego uzyskujemy niskie wyniki na maturze z biologii lub chemii? 21 powodów

Błędy w selekcji materiału

Powód 1 – Pierwszym błędem w zakresie selekcji materiału, jaki popełnia wielu uczniów, jest brak realizacji pełnego zakresu materiału. Jest to sytuacja, w której na maturze pojawiają się zadania z działów, których nie przerobili. Nawet gdy mamy 80% materiału opanowanego idealnie, ale pojawią się zadania z czegoś, czego się nie uczyliśmy, to w prosty sposób stracimy punkty. W tym względzie brak realizacji pełnego zakresu materiału oznacza po prostu loterię. Dlatego zdecydowanie zachęcam i zalecam: jeśli chcesz poprawić wynik na maturze, to nie wystarczy, że skupisz się tylko na tym, co najczęściej na maturze się pojawia. Musisz zrealizować pełny zakres materiału.

Powód 2 – Drugi błąd to nieuzupełnienie podstaw w wiedzy z wcześniejszych etapów edukacji. Analizujemy podstawę programową, realizujemy ją, sprawdzamy wymagania egzaminacyjne, ale i tak czasami brakuje nam wiedzy, by rozwiązać prawidłowo zadania maturalne. Jeśli taka sytuacja się pojawia, to z dużym prawdopodobieństwem mamy braki w wiedzy z wcześniejszych etapów edukacji. W takiej sytuacji najważniejsze jest ich bieżące uzupełnianie w toku przygotowania i nieignorowanie sytuacji, w których przy rozwiązywaniu zadań zabrakło nam podstawowej wiedzy.

Powód 3 – Trzeci błąd polega na złym doborze materiałów do nauki, czyli błędnym dokonaniu selekcji materiału, którego mamy się nauczyć. Najprostszy przykład to nauka ze źródeł, które zostały stworzone pod naukę do innej formuły matury niż ta, w której my zdajemy maturę. Formuła 2015? 2023? Musisz wiedzieć, co będziesz pisać na maturze. W przypadku osób poprawiających ma to szczególne znaczenie, gdyż w toku ich ponownego podejścia wymagania mogły się zmienić i przez to wiele materiałów do nauki dostępnych w sieci czy sklepach również.

Powód 4 – To jest bardzo ciekawy błąd, polega na nauce ze zbyt wielu źródeł naraz. Dwie książki, trzy zbiory zadań, dwa kursy, YouTube i grupy społecznościowe, na których ludzie pomagają sobie w nauce. Gdy uczysz się ze zbyt wielu źródeł, to niepotrzebnie się rozpraszasz. Tworzysz ryzyko, że jakichś zagadnień nie przerobisz, że coś pominiesz przez przypadek. Dodatkowo trudne w takiej sytuacji jest monitorowanie realizacji swojego planu nauki, a – jak dowiesz się później w tym poradniku – to ma również wiele negatywnych konsekwencji. Z tego względu lepiej wybrać jedno główne źródło wiedzy, na bazie którego stworzysz swój plan nauki i stały harmonogram pracy.

Powód 5 – Polega na nieoptymalnym ustawieniu priorytetów dla nauki poszczególnych zagadnień. Wiele osób próbuje nauczyć się do matury jak najniższym kosztem czasowym. Z tego powodu analizują częstotliwość pojawiania się różnych zagadnień na maturze i uczą się głównie zagadnień, które pojawiają się najczęściej. Prawdą jest, że warto te zagadnienia bardzo dokładnie, ale nie powinno się to odbywać ze szkodą dla poznania innych zagadnień. Dodatkowo odpowiednia kolejność realizacji materiału zarówno z chemii, jak i biologii sama w sobie jest czynnikiem, który jest w stanie przyspieszyć naukę. Wynika to z faktu, że nauczenie się jednego tematu ułatwia zrozumienie kolejnego, więc kombinowanie z kolejnością realizacji zagadnień może utrudnić Ci naukę, zmniejszyć jej efektywność i doprowadzić do niepotrzebnej straty czasu.

Błędy w planowaniu nauki

Powód 6 – Pierwszy z błędów, jakie popełnia bardzo wielu maturzystów w kontekście planowania nauki, to po prostu brak planu nauki. Ciężko mi wyrazić, jak ważne jest odpowiednie zaplanowanie nauki i zbudowanie sensownego, realnego i efektywnego harmonogramu pracy. To od tego elementu będzie zależeć, czy w Twojej nauce będziesz obserwować efekty. Te efekty są bardzo ważne, gdyż jeśli ich nie obserwujemy, to szybko tracimy motywację do nauki. Jeśli chcesz obserwować efekty swojej nauki, musisz ją monitorować, a aby ją monitorować, musisz mieć co monitorować, czyli… musisz mieć plan nauki. Plan nauki podziel pół na pół na sesje nauki odtwórkowej i teoretycznej, dzięki czemu będziesz w stanie pół na pół dzielić czas pomiędzy nauką teorii a pracą z zadaniami maturalnymi. Jeśli chcesz dowiedzieć czegoś więcej w tym temacie, to zapraszam Cię do poradników, które opisują przygotowanie do matury z biologii i chemii. Podaję tam przykładowe plany i szacunki czasowe nauki:

Link do poradnika „Jak przygotować się do matury z chemii?”
Link do poradnika „Jak przygotować się do matury z biologii?”

Powód 7 – To właśnie brak monitorowania realizacji planu nauki. Monitorowanie dzielimy na dwa aspekty. W toku swojej nauki sprawdzasz, czy jej tempo jest odpowiednie oraz czy pojawiają się efekty nauki. Innymi słowy: sprawdzasz, czy masz opóźnienie z realizacją swojego planu oraz czy dobrze rozwiązujesz zadania maturalne. Jeśli monitorujesz naukę, to wiesz, co musisz powtórzyć, bo nie idzie Ci dobrze, co sprawia trudności oraz ile dodatkowo czasu będziesz potrzebować na naukę. W kontekście poprawiania matury, gdy chcemy znacznie poprawić wynik, jest to bardzo, bardzo ważne.

Powód 8 – W nawiązaniu do punktu 7, kolejny błąd w przygotowaniu do poprawiania matury z chemii i biologii polega na tym, że nie uwzględniamy pełnego, dodatkowego materiału do realizacji. Czyli jeśli realizujemy nasz plan nauki, monitorujemy go i widzimy, że jakieś zagadnienie nam nie idzie dobrze, to musimy zaplanować dodatkowy czas na pracę z tym zagadnieniem. Ignorowanie tego lub odkładanie na później kończy się często sytuacją, w której zapominamy do danego tematu wrócić i w odpowiedni sposób go sobie usystematyzować. Nie ignoruj takich sytuacji, stale sprawdzaj, jakie zagadnienia będą wymagały Twojej dodatkowej uwagi.

Powód 9 – To zbyt późny start nauki, który łączy i zawiera w sobie wcześniejsze 8 powodów. Wynika to z faktu, że dopiero gdy stworzymy plan nauki i wyselekcjonujemy materiał, będziemy w stanie określić, ile czasu potrzebujemy. Jeśli będziemy z tym zwlekać, to po przeliczeniu czasu, jaki pozostał do matury, może okazać się, że jest za późno. Wtedy zaczynamy uczyć się w panice i pośpiechu, co naturalnie ma wiele negatywnych konsekwencji.

Błędy w systematyzacji wiedzy

Systematyzacja wiedzy polega na upewnieniu się, że wszystko to, czego nauczyliśmy się w przeszłości, nadal pozostaje w naszej pamięci. Proces systematyzacji polega przede wszystkim na regularnym wracaniu do wcześniejszego materiału, dzięki czemu dbamy o długofalową retencję wiedzy. Retencję wiedzy, czyli długotrwałe zapamiętanie. Ogółem błędy w systematyzacji wiedzy są najczęstszymi błędami w nauce. Wielu uczniów i studentów nie poświęca wystarczającego czasu na ten aspekt, przez co na przestrzeni kolejnych lat szkoły czy studiów muszą wiele razy uczyć się tego samego materiału od nowa. W takim razie: jakie błędy tutaj możemy popełnić?

Powód 10 – Pierwszy duży błąd w kontekście systematyzacji wiedzy to brak uwzględnienia w naszym planie nauki odtwórek. Odtwórki bywają przez niektórych nazywane po prostu powtórkami. Przy czym ja wolę używać słowa „odtwórki”, gdyż ta nazwa jest najbardziej trafna; dosłownie naprowadza na to, co należy zrobić. Należy odtwarzać aktywnie, samodzielnie wiedzę z pamięci. Realizacja odtwórek to na przykład nauka metodą fiszek, tworzenie notatek z pamięci czy samodzielne rozwiązywanie zadań maturalnych. Bez tych elementów nie przygotowujesz się dobrze do żadnego dużego egzaminu, w tym egzaminu maturalnego.

Powód 11 – Kolejny błąd polega na nierozkładaniu nauki w czasie. Czyli na kumulacji nauki w krótkim okresie. Intuicja często podpowiada nam, że im bliżej matury czegoś się nauczymy, tym większa szansa, że będziemy to pamiętać. Niestety przy dużej ilości materiału to założenie nie jest prawdziwe. Oczywiście dodatkowe odtwórki na krótko przed egzaminem są bardzo ważne. Ale aby móc zrobić odtwórki, najpierw trzeba wszystkiego się nauczyć i stworzyć odpowiednie notatki. Rozkładanie nauki w czasie jest ważne, gdyż nauka dosłownie powoduje, że zachodzą zmiany w naszym mózgu. Aby te zmiany mogły zajść w stopniu wystarczającym, musimy dać naszym szarym komórkom czas. Bez tego czasu wiedza nie „osadzi się” na trwałe w naszym umyśle.

Powód 12 – Kolejny błąd, który znacznie utrudnia systematyzację nauki, to nierobienie notatek. Wiele osób myśli, że notatki to przeżytek. Ale tak nie jest. Widzę to zarówno po maturzystach, jak i studentach medycyny, którym pomagam w nauce. Osoby, które robią notatki, mają zdecydowanie lepsze wyniki w nauce. Dlaczego?

Dlatego, że robienie notatek w trakcie nauki dosłownie systematyzuje naszą wiedzę, bo wymusza na nas w toku nauki przemyślenie tego, co czytamy, i zapisanie sobie kluczowych informacji. To samo w sobie pomaga określić, co jest ważne, a co nie.
Dodatkowo w perspektywie długofalowej notatki bardzo ułatwiają nam robienie odtwórek w sposób szybki i efektywny – pod warunkiem, że korzystamy z notatek, które wcześniej przygotowaliśmy samodzielnie! Nauka z notatek koleżanki lub kolegi niestety nie pomoże nam przy dużym egzaminie tak, jak moglibyśmy tego oczekiwać.

Powód 13 – Realizacja zbyt małej liczby zadań maturalnych to dość oczywista kwestia. Jeśli nie nauczymy się rozwiązywać zadań w stopniu wystarczającym, będziemy popełniać błędy na maturze. Z tego względu praca z zadaniami maturalnymi powinna całościowo stanowić przynajmniej 50% łącznego czasu nauki, a w przypadku wielu osób nawet 60–70%.

Powód 14 – Jednak sama liczba zadań to za mało. Zadania musimy rozwiązywać samodzielnie. Z tego względu rozwiązywanie ich niesamodzielnie to bardzo duży błąd. Za każdym razem spróbuj rozwiązać zadanie bez dodatkowych wskazówek, a dopiero po tym sprawdź wyjaśnienia do zadania lub poproś pomoc. Wiele osób myśli, że rozwiązywanie zadań polega na czytaniu kroków ich rozwiązywania. Owszem, to ważny etap nauki, ale kolejność powinna być odwrócona, bo inaczej nie ćwiczymy w sposób realny i rzetelny naszej wiedzy i umiejętności.

Powód 15 – Ostatni z błędów w kontekście systematyzacji nauki polega na nieanalizowaniu popełnianych błędów przy rozwiązywaniu zadań maturalnych. Jeśli nie analizujemy własnych błędów, to w toku nauki sami ograniczamy efekty swojej nauki. Zawsze przy nauce sprawdzaj to, czego nie rozumiesz, spróbuj to nazwać, zapytaj o to nauczyciela w szkole lub egzaminatora na kursie. To jest miejsce i moment, w którym diagnozujesz problemy. Jeśli tych problemów nie wykryjesz i nie rozwiążesz, powielisz je na maturze.

Błędy w korzystaniu z pomocy innych osób

Powód 16 – Nauka bez wsparcia innych stanowi kolejny ważny błąd. Po prostu gdy uczymy się bez wsparcia nauczyciela czy korepetytora, istnieje szansa na popełnianie błędów, których sami nie zauważymy. Dlatego jeśli masz taką możliwość, to korzystaj z niej. I jeśli uczestniczysz w kursach Więcej niż Matura, to bardzo zachęcam Cię do do tego, by prosić o sprawdzanie zadań maturalnych, które rozwiązujesz w bazie zadań. Oczywiście masz tam narzędzia do tego, by uczynić to samodzielnie i nie zawsze to jest konieczne, ale gdy tylko pojawi się jakaś wątpliwość, poproś o pomoc.

Powód 17 – Niezadawanie pytań wiąże się naturalnie z punktem 16 i jest poważnym błędem. Jak mówi słynne przysłowie: „Kto pyta, nie błądzi”. I w przypadku przygotowania ma to znaczenie nie tylko w kontekście rozwiązywania zadań maturalnych, ale także w przypadku nauki teorii. Nauka opierająca się na pytaniach zmienia sposób, w jaki myślimy i analizujemy informacje. Pamiętaj, że pytania możesz zadawać sobie, nauczycielowi lub np. chatowi GPT – choć w tym ostatnim przypadku pamiętaj, że narzędzie to nie jest jeszcze doskonałe i popełnia błędy.

Powód 18 – Niekorzystanie z doświadczeń innych osób to kolejny problem wielu uczniów. Czasami próbujemy „wymyślić koło na nowo”. Na przykład wymyślić lepszą kolejność realizacji zagadnień albo plan nauki. Myślę, że Ciebie to nie dotyczy, skoro jesteś tutaj i czytasz ten poradnik, to już sam ten fakt ochroni Cię przed popełnieniem wielu błędów. Pamiętaj jednak, że zawsze, gdy potrzebujesz pomocy, warto o nią po prostu poprosić.

Niska motywacja do nauki

Na niską motywację do nauki składają się wszystkie powyższe błędy. Brak planu, brak odpowiednich materiałów do nauki, brak wsparcia innych osób, brak monitorowania swojej nauki, unikanie skupiania się na popełnianych błędach. Wszystkie te elementy powodują, że Twoja motywacja do nauki będzie niska. Dlaczego? Dlatego, że jeśli popełniasz te błędy, to nie budujesz, tylko zmniejszasz swoją motywację do dalszego wkładania wysiłku w naukę.

Powód 19 – Niedbanie o motywację do nauki to bardzo ważny błąd. Niewielu uczniów zdaje sobie sprawę z faktu, że motywacja to coś, nad czym mamy kontrolę. Warto sobie to uświadomić, gdyż to oddaje nam władzę nad naszym procesem nauki i przygotowaniem. Jak dbać o motywację? Zapraszam do przeanalizowania punktów o numerach 20 i 21.

Powód 20 – Brak obserwacji efektów nauki to błąd, który powoduje, że nie budujemy swojej motywacji do nauki. Obserwacja efektów nauki to obserwacja postępów nauki. Z biologicznego punktu widzenia obserwacja postępów i tendencji wzrostowej stanowi kluczowy element, który wpływa na nasz układ nagrody. Po prostu stanowi to wskazówkę, że zbliżamy się do celu. Gdy obserwujemy efekty naszej pracy, w naszym mózgu wydziela się dopamina, która powoduje pojawienie się uczucia satysfakcji. Pamiętaj przy tym, że gdy obserwujesz błędy, które popełniasz przy nauce, także przybliżasz się do celu! Wynika to z faktu, że każdy błąd, jaki popełnisz w trakcie przygotowania do matury, to błąd, którego z bardzo dużym prawdopodobieństwem nie powtórzysz na maturze.

Powód 21 – Podsumowując: aby budować motywację do nauki, musimy zadbać o trzy aspekty. Świadomość celu naszej nauki, naszą skuteczność w nauce oraz o wsparcie otoczenia. Jeśli będziesz wiedzieć, po co poprawiasz maturę, będziesz wiedzieć, jak to zrobić i jakich błędów unikać, oraz nie będziesz bać się prosić na tej drodze o pomoc innych, to będziesz mieć wysoką motywację do regularnej i systematycznej nauki.

I tego Ci życzę! ❤️  

No dobrze, trochę porozmawialiśmy o błędach, teraz skupmy się na tym, jak można ułożyć sensowny i efektywny plan nauki.

Skuteczne metody przygotowań do Matury z chemii i biologii

Dobry plan pracy

Aby stworzyć dobry plan nauki do matury, musimy pomyśleć o kilku rzeczach. Posłużymy się do tego prostą metodą UNIPLAN. Zakłada ona, że każdy plan działań powinien być oceniony pod kątem czterech aspektów – zakresu pracy, jakości pracy, zasobów, jakie posiadamy, oraz terminu realizacji. W przypadku egzaminu maturalnego z biologii czy chemii sytuacja wygląda następująco:

Zakres pracy – to wymagania egzaminacyjne opisane w podstawie programowej. Im pełniejszy zakres pracy zrealizujesz, tym większa szansa na wysoki wynik.

Jakość pracy – to Twój docelowy wynik, jaki chcesz osiągnąć. Im większa jakość Twojej nauki, tym szansa na zadowalający wynik jest większa.

Zasoby, jakie posiadasz – to czas, jaki możesz poświęcić na naukę, Twoje tempo nauki, materiały edukacyjne i umiejętność uczenia się. Zatem im lepsze materiały do nauki masz i im lepiej się umiesz uczyć, tym większa szansa na wysoki wynik.

Termin – to naturalnie dzień, w którym odbędzie się egzamin maturalny.

Dlaczego ta metoda, pomimo swej prostoty, jest bardzo dobrym punktem startu nauki?

Dlatego, że pozwoli Ci zdiagnozować, w jakim aspekcie nie czujesz się pewnie, gdzie znajduje się Twój największy problem, co pozwoli Ci to stworzyć lepszy plan nauki. Na przykład: jeśli nie umiesz się uczyć efektywnie, to warto zasięgnąć pomocy kogoś, kto Ci w tym pomoże. Jeśli uczysz się wolno, ale dobrze, to możesz uczyć się samodzielnie, ale musisz zacząć odpowiednio wcześnie. Jeśli celujesz w wyniki 90%, to Twoja nauka musi być efektywna, bo czasu nie jest tak dużo i lepiej nie tracić żadnej godziny na nieefektywnej nauce.

Oczywiście może być to dla Ciebie trudne, aby samodzielnie to wszystko oszacować. Dlatego podzielę się z Tobą kilkoma radami oraz danymi, które zebrałem z platformy e-learningowej, na której prowadzę z zespołem przygotowanie do matury.

Od czego warto zacząć? Od określenia czasu, jaki posiadamy na naukę, oraz czasu, jaki jest wymagany do tego, by zrealizować cały materiał teoretyczny, a następnie przećwiczyć go na zadaniach maturalnych.

Czas, jaki trzeba poświęcić na przygotowanie do matury z biologii lub chemii, to średnio 200 godzin. Przy czym tutaj tę liczbę zaokrąglam, gdyż ułatwi nam to dalsze rozważania. Skąd taka liczba?

Z zespołem nauczycieli i egzaminatorami, z którym na co dzień współpracuję, policzyliśmy, ile czasu zajmie uczniom przeczytanie materiałów teoretycznych oraz rozwiązanie około 500 zadań maturalnych. Z obliczeń tych wyniknęło, że jest to mniej więcej 200 godzin. To założenie potwierdziliśmy przy okazji prowadzenia kursów na platformie e-learningowej. Uczniowie, którzy zrealizowali 100% założeń kursu, spędzali na kursie od 170 do nawet ponad 300 godzin.

Jak widzisz, jest tutaj duży rozrzut. Dlaczego?

Każdy z nas ma indywidualne tempo nauki, wiedzę i umiejętność uczenia się. Stąd naturalnie ten czas będzie się różnił pomiędzy poszczególnymi osobami. To ważna informacja, ponieważ nawet gdy skonstruujesz swój plan nauki, to złotą zasadą monitorowania tempa nauki powinna stać się ocena postępów po każdych 10% realizacji planu. Czyli po pierwszych 20 godzinach nauki musisz sprawdzić, jaki % planu masz zrealizowany (i jeśli nie będzie to 10%, to trzeba nastawić się na to, że zrealizowanie planu zajmie Ci więcej bądź mniej czasu względem początkowych założeń). To bardzo ważne dla sukcesu nauki do matury, aby regularnie oceniać postępy swojej nauki – czyli tempo realizacji planu i osiągane efekty, które sprawdzamy poprzez rozwiązywanie zadań maturalnych i sprawdzenie swoich odpowiedzi.

Dodatkowo ten czas może ulec wydłużeniu, gdyż może będziesz planować rozwiązanie więcej niż 500 zadań maturalnych, np. 1000. Wówczas policz średnio 6 minut na zadanie. Ta dana również pochodzi z uśrednienia czasu rozwiązywania ponad 70 tysięcy rozwiązanych zadań na naszej platformie maturalnej. Pozwoli Ci to lepiej oszacować, ile czasu na naukę potrzebujesz.

No dobrze, mamy zatem pierwsze ważne dane. Na całościowe przygotowanie potrzebujesz około 200 godzin i dalej średnio 6 minut na każde dodatkowe zadanie, które będziesz rozwiązywać. Co dalej?

Gdy mamy te dane, to musisz zastanowić się, ile masz czasu do matury, jak często możesz się uczyć i ile czasu możesz poświęcić na naukę. Myślę, że tutaj najlepiej będzie, jak pokażę Ci to na przykładzie jednej z moich uczennic:

Majka ma 9 miesięcy do matury, a jest już połowa lipca. Maturę zdaje w przyszłym roku w maju. Majka może się uczyć 2 razy w tygodniu po 3 godziny, zatem w ciągu jednego miesiąca może poświęcić 24 godziny na ten cel. Czyli ucząc się w tym tempie, będzie potrzebować 8,3 miesiąca, aby zrealizować założenia pełnego planu nauki. Innymi słowy: zdąży. Przy czym lepiej byłoby, aby Majka poświęcała 3 razy w tygodniu po 3 godziny na naukę, gdyż to pozwoli jej zrealizować plan w 5,5 miesiąca, a następnie wykorzystać kolejne 3 miesiące na dodatkową pracę z zadaniami maturalnymi, dodatkowe powtórki i systematyzację wiedzy. Tak bym jej zalecił, choć oczywiście pierwotny plan jest również dobry.

W ten sposób musisz zastanowić się nad tym, ile Ci czasu zajmie nauka, ile czasu masz – i to sobie policzyć. Pamiętaj, po rozpoczęciu nauki co 20 godzin oceń jej tempo i zaadaptuj swój plan pod to tempo.

Kolejna ważna kwestia dotyczy tego, jak ten czas wykorzystać. I tutaj chciałbym zaproponować Ci kolejną złotą zasadę: zasadę dzielenia sesji nauki na teoretyczne i odtwórkowe. Gdy planujesz naukę, to podziel całą swoją naukę na poznawanie teorii, faktów, procesów dotyczących wiedzy biologicznej, a następnie na drugą część, jaką jest praca z zadaniami maturalnymi i odtwórkami wiedzy, czyli np. praca z fiszkami.

To jest bardzo ważne, jeśli chcesz prowadzić efektywną naukę, której celem jest trwała retencja wiedzy, czyli możliwość jej odtworzenia nawet po wielu miesiącach. Brak realizacji tego aspektu jest w mojej ocenie jedną z głównych przyczyn problemów z brakiem pojawiania się efektów nauki, pomimo poświęcania na naukę bardzo dużej ilości godzin.

Zauważ, że planowanie nauki do matury robi się skomplikowane, gdy musimy uwzględnić więcej przedmiotów. Jeśli uwzględnimy w planie naukę do matury z chemii, to musimy dodać kolejne 200 godzin (tutaj również te dane potwierdziły nasze narzędzia analityczne), zatem w przypadku Majki, aby przygotować się na spokojnie do matury z biologii i chemii, musi ona uczyć się 4 razy w tygodniu, po 3 godziny dziennie, przez 8,5 miesiąca

W tym względzie pojawia się pierwsza czerwona flaga, która skutkuje niezrealizowaniem pełnego zakresu materiału do matury, czyli niezrealizowaniem planu nauki – ta czerwona flaga to zbyt późny start nauki.

Jeśli zaczynamy w lipcu, to możemy uczyć się spokojnie i regularnie. Jeśli startujemy we wrześniu, to nadal można uczyć się regularnie, ale będzie to intensywna nauka, bo już nie 4 razy w tygodniu, tylko np. 5 razy w tygodniu. Opóźnianie startu o każdy kolejny miesiąc powoduje, że będziemy mieć coraz mniej czasu na odpoczynek i naukę do innych przedmiotów, co może skutkować niezrealizowaniem naszych planów maturalnych.

Kolejny element planowania nauki to oczywiście odpowiedź na pytanie: czego i w jakiej kolejności się uczyć, aby przygotować się do matury z biologii lub chemii?

W tym względzie zamiast się rozpisywać na kilka stron, pozwól, że dam Ci dwa linki do PDFów, w których znajdziesz gotowe przykładowe plany nauki, które stworzyliśmy wraz z zespołem dla naszych maturzystów.

Pierwszy zestaw plików zawiera gotowy podział zagadnień na sesje nauki teoretycznej i odtwórkowej wraz z szacunkowym czasem nauki:

⇒ Program nauczania Kursu maturalnego z Biologii Więcej niż Matura
⇒ Program nauczania Kursu maturalnego z Chemii Więcej niż Matura

Drugi zestaw plików to tabelki, z których możesz zaczerpnąć priorytety nauki zagadnień, jeśli nie masz czasu, aby zrealizować cały zakres wymagany na maturze. Analiza tych plików pomoże Ci w sytuacji, gdy zaczniesz uczyć się do matury zbyt późno.

⇒ Priorytety nauki zagadnień do matury z biologii
⇒ Priorytety nauki zagadnień do matury z chemii

Analiza tych gotowych planów z pewnością pomoże Ci zaplanować sobie naukę. Te PDFy to odpowiedź na pytanie: czy muszę uczyć się wszystkiego? Moje zalecenie jest proste – jeśli myślisz o wysokich wynikach, tak. Ale jeśli nie zdążysz, to wtedy musisz nadać odpowiednim tematom priorytety – i je właśnie znajdziesz w plikach.

A jeśli pojawią się u Ciebie co do tego pytania, śmiało napisz do nas na maila. Chętnie pomożemy. 🙂

Wykorzystanie odpowiednich materiałów do nauki

Podręczniki? Kursy? Korepetycje? Zbiory zadań?

Pytanie o to, z czego się uczyć, jest najczęściej zadawanym pytaniem na większości forów i grup w mediach społecznościowych, do których należę. Moja obserwacja jest prosta: każdy zaleca to, co mu się sprawdziło. A każdy nauczyciel czy twórca kursów zaleca własne rozwiązania. Ja zresztą uczynię podobnie na końcu tego wpisu. Jaki z tego wniosek?

Taki, że gdy coś zalecamy komuś w kontekście tak ważnej rzeczy jak matura, to chcemy się pod tym podpisać. Chcemy wziąć za to odpowiedzialność. Więc naturalnie będziemy polecać rozwiązania, które sprawdziliśmy, które znamy i którym ufamy.

Dlatego moja rada w tym temacie jest następująca: w pierwszej kolejności zastanów się nad tym, co masz, czyli jakie materiały już posiadasz. Następnie pomyśl o tym, ile masz czasu, bo im bliżej do matury, tym skorzystanie z gotowych rozwiązań, jak np. kurs maturalny online z biologii, będzie lepszą opcją. Następnie pomyśl o tym, czy chcesz i umiesz zaplanować sobie samodzielnie całą naukę. Jeśli nie, to nauka z książek, zbiorów zadań, opracowań czy YouTuba odpada. A nawet część korepetytorów też w tym względzie nie pomaga, więc jeśli korzystasz z korepetycji, to upewnij się, że Twój nauczyciel ma plan. I to nie tylko plan na spotkania, ale również plan dla Ciebie na to, co robić pomiędzy spotkaniami, bo to jest zdecydowanie ważniejsze niż same lekcje z korepetytorem.

Druga rada w tym temacie, jaką dla Ciebie mam, wynika z mojej obserwacji. Widzę, że pomimo rozwoju technologii wielu uczniów nadal uczy się z książek i drukowanych zbiorów zadań. Nie rozumiem tego do końca, bo na rynku jest wiele lepszych rozwiązań. Myślę, że warto się nad nimi pochylić, poczytać o nich, zrozumieć, co oferują i dlaczego są lepsze od tradycyjnych materiałów do nauki. Tutaj mowa oczywiście o różnego rodzaju kursach online czy materiałach interaktywnych.

Trzecia rada, jaką dla Ciebie mam, to aby nie pokładać zbyt dużej nadziei w materiałach wideo (wszelakiego rodzaju). Nauka z wideo to forma nauki biernej, która dla większości uczniów może stanowić powód niskich efektów nauki. Wideo może być super formą wspierającą naukę, ale ostatecznie samodzielny wysiłek intelektualny, jaki wkładamy w rozkodowywanie informacji, rozpisywanie ich, w lekturę treści i pracę z zadaniami, powoduje, że nasz mózg działa inaczej i przyswaja wiedzę efektywnej. Dla przykładu: na portalu Więcej niż LEK uczy się już 58% wszystkich studentów medycyny, jacy kończą studia w Polsce. Na tym portalu praktycznie nie mamy wideo. Dlaczego? Bo to nie jest forma aktywnego uczenia się! Zatem przy dużych egzaminach nie przyniesie oczekiwanych skutków. Z tego samego powodu na kursach Więcej niż Matura wideo występuje okazjonalnie w postaci krótkich animacji, zaś nacisk położony jest na inne środki dydaktyczne, które przy nauce do matury sprawdzają się lepiej.

Czwarta rada: ważniejsze jest to, jak się uczysz, niż to, z czego się uczysz. Choć oczywiście to, jak się uczysz, może wynikać z tego, na jaki sposób przygotowania ostatecznie padło. Mam tutaj na myśli to, że niezależnie od tego, jakie materiały masz, jakie kursy czy korepetytorów, to 90% pracy musisz wykonać Ty sam. Ty w domu, przy biurku – zatem wybierz takie rozwiązania, które Ci pomogą przede wszystkim w tym aspekcie, bo to od jakości Twojej indywidualnej nauki będzie zależeć Twój wynik.

Piąta rada: monitoruj swoje przygotowanie, czyli skorzystaj albo z gotowych rozwiązań, które mierzą Twoje tempo nauki i statystyki rozwiązania zadań, albo monitoruj to ręcznie. To bardzo ważne, aby to regularnie robić, bo w przeciwnym razie uczymy się na ślepo. To trochę tak, jakbyśmy jechali w długą podróż, włączyli nawigację i ani razu na nią w trasie nie spojrzeli. Szansa, że trafimy na miejsce o czasie, jest bardzo mała.

Ja ostatecznie zalecam kursy online, pod warunkiem, że nie są to kursy wideo. Moje doświadczenia w pracy ze studentami medycyny i lekarzami przekonały mnie, że to działa. Dlatego też zdecydowałem się poświęcić ostatnie kilka lat mojego życia, by takie kursy do biologii i chemii przygotować.

Cenne linki – zbiory zadań, plany nauki

Tutaj znajdziesz kilka cennych linków do plików PDF z zadaniami maturalnymi, których na pewno będziesz potrzebować do przygotowania się do matur z biologii i chemii. W szczególności polecam Ci pliki z podziałem na działy, gdyż tam z zespołem wykonaliśmy pracę segregowania wszystkich zadań według działów. Ponad 2200 zadań CKE jest u nas dostępnych za darmo w tych właśnie plikach z podziałem na działy. Przy czym pliki te są bardzo duże, więc uprzedzam, że ściągnięcie ich może zająć trochę czasu.

⇒ Linki do arkuszy egzaminacyjnych CKE z biologii i chemii
⇒ Link do arkuszy CKE z zadaniami maturalnymi z biologii podzielonymi na działy – Więcej niż Matura
⇒ Linki do arkuszy CKE z zadaniami maturalnymi z chemii podzielonymi na działy – Więcej niż Matura

Jak radzić sobie ze stresem przed i w trakcie matury z chemii lub biologii?

Techniki obniżające poziom stresu

Znasz już negatywne konsekwencje stresu dla efektów uczenia się. Teraz pytanie: gdy on się pojawi, jak sobie z nim poradzić?

Istnieje kilka metod, które uważam za sprawdzone. Po pierwsze, stwórz okazję do obserwacji efektów swojej nauki, sprawdzaj się; dzięki temu zobaczysz, co umiesz, a czego jeszcze nie, to pozwoli Ci zmniejszyć poziom stresu, gdyż zobaczysz, że nauka przynosi efekty.

Po drugie, ważnym elementem pracy ze stresem, który jest w stanie pomóc również w trakcie egzaminu, są ćwiczenia oddechowe. Jeśli chcesz zmniejszyć poziom odczuwanego stresu, w toku nauki zrób sobie od czasu do czasu przerwę i wykonaj ćwiczenie oddechowe polegające na tym, że robisz kilka powolnych głębokich wdechów i wydechów. I tak przez 2–3 minuty.

Głębokie oddychanie powoduje ruch przepony, a to powoduje stymulację nerwu błędnego, który jest częścią układu współczulnego. Stymulacja taka sprawia, że organizm się uspokaja, spada nasze tętno, a napięcie organizmu powoli opada.

Po trzecie, ruch reguluje działanie układu hormonalnego, a ten odpowiada między innymi za nasz nastrój. Dlatego warto pamiętać o tym aspekcie życia, gdyż nasz nastrój wpływa na nasze nastawienie do nauki, a nasze nastawienie do nauki – na jej efekty.

Po czwarte, pamiętaj o tym, aby jeść regularnie. Nie ma mowy o efektywnym rozwoju bez dostarczania odpowiedniej ilości kilokalorii. Mózg jest najbardziej energochłonnym organem naszego ciała, więc jeśli intensywnie go używasz, musisz dostarczać mu odpowiednio dużo energii. Zbyt często w mojej praktyce lekarskiej spotykałem się z osobami zgłaszającymi problemy ze złym nastrojem i brakiem energii, a podczas wywiadu okazywało się, że spożywają po prostu za mało kilokalorii. Także pamiętaj: jedz regularnie.

Zdrowie, motywacja, sen

Sen to czas, w którym następuje konsolidacja śladów pamięciowych. Oznacza to, że gdy śpimy, nasz mózg buduje połączenia neuronalne i utrwala to, czego staraliśmy się w ciągu dnia nauczyć. Im więcej razy wracaliśmy do jakiejś informacji, tym większa szansa, że nasz mózg tę informację utrwali.

Te fakty tłumaczą, dlaczego trzeba robić aktywne odtwórki, dlaczego warto się wysypiać oraz dlaczego należy rozkładać naukę w czasie. Proste zasady rządzące snem stoją u podstawy wielu zasad efektywnej nauki i ogólnie efektywnego rozwoju. Im bardziej intensywnie nasz mózg się rozwija, tym więcej snu potrzebujemy. Między innymi dlatego noworodki śpią po 18 godzin, nastolatki po 10–12, a ludzie starsi po 6 godzin. Ciężko mi opisać i przecenić, jak ważny jest to aspekt, dlatego nie zalecam, ale proszę Cię: pamiętaj o regularnym wysypianiu się. Będzie to ważne nie tylko dla Twoich efektów nauki, ale również dla Twojego nastroju i zdrowia (zarówno fizycznego, jak i psychicznego).

Dzień egzaminu – jak się przygotować?

Przygotowania na dzień egzaminu

Dzień egzaminu maturalnego to dla większości osób stresujące wydarzenie. Z tego względu trzeba się do tego dnia odpowiednio przygotować. Kluczowe aspekty to: sen oraz odpowiedni posiłek. Wielokrotnie spotykałem się z osobami, które w panice przed egzaminem uczyły się w ciągu ostatnich dni przed maturą do później nocy i mało jadły. To bardzo duży błąd. Matura, ze względu na poziom stresu oraz wielkość egzaminu, wymaga od nas, abyśmy naprawdę zadbali nie tylko o naszą wiedzę, ale również o nasze ciało.

Odpowiednia dawka snu na kilka dni przed, odpowiednie nawodnienie oraz odpowiednia ilość jedzenia są bardzo ważne, gdyż po prostu musisz w dniu matury mieć dużo energii. Sam sen pozytywnie wpłynie również na Twój poziom stresu i na to, jakie będziesz mieć zdolności do radzenia sobie z nim.

Jeśli chodzi o sam dzień matury, to zjedz przed egzaminem dobry posiłek (tak na 2–3 godziny przed) i wypij szklankę wody lub kawę czy herbatę. Na samą maturę wybierz się pieszo (chyba że masz na nią bardzo daleko), gdyż to podniesie stan pobudzenia Twojego organizmu, dotleni odpowiednio całe Twoje ciało, w tym przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy. Wszystkie te elementy mogą zaważyć na Twoim wyniku, gdyż wpłyną na Twój proces myślenia.

Technika pisania matury

Pisanie samej matury zacznij od przejrzenia arkusza. Nie czytaj od razu szczegółowo wszystkich zadań, ale mniej więcej oceń, ile tych zadań jest. Następnie zacznij rozwiązywać je od początku do końca, w takiej kolejności, w jakiej zadania zostały ułożone w arkuszu. To zapobiegnie pominięciu zadań. Znam wiele osób, które zabrały się za zadania w innej kolejności niż przewidziana. Były przekonane, że napisały wszystko, a okazało się, że przez przypadek – przy przewracaniu stron – pominęły jedną stronę z 2–3 zadaniami. Nie chcemy, aby to się wydarzyło. Dlatego najlepiej rozwiązywać maturę od lewej do prawej.

Natomiast w sytuacji, w której pojawi się trudne zadanie, którego nie potrafisz rozwiązać, to nie poświęcaj mu od razu dodatkowego czasu. Najlepiej zapisz sobie na kartce numer zadania i przejdź do kolejnego. Do zadań problematycznych wróć na samym końcu. Będziesz w stanie pomyśleć nad nimi na spokojnie ze świadomością, że reszta matury jest już rozwiązana.

Jeśli na maturze spanikujesz, to pamiętaj o technikach oddechowych, które opisałem w tym poradniku. One naprawdę działają.

Podsumowanie

I tak dobrnęliśmy do końca tego przewodnika. Jeśli tutaj jesteś, to gratulacje! Sam fakt poznania treści tego przewodnika świadczy o Twojej wysokiej motywacji i determinacji. Mam głęboką nadzieję, że ten przewodnik Ci pomógł.

Jak zapewne domyślasz się, wszystkie aspekty, o których była mowa, oraz rozwiązania problemów, jakie można napotkać, stanowią podstawę metodyczną przygotowanych przeze mnie i zespół Kursów maturalnych z Biologii i Chemii. Dlatego – jeśli chcesz mieć pewność, że wszystkie te kwestie będą wzięte pod uwagę w Twoim planie nauki – zachęcam Cię do wzięcia udziału w naszych kursach.

Więcej niż Matura to sprawdzona forma nauki. Nie znajdziesz podobnego kursu na rynku polskim. Jego podstawowym celem jest podniesienie indywidualnej efektywności nauki, gdyż to ten aspekt przygotowania do matury w największym stopniu przekłada się na wyniki maturalne. Nasz kurs zastąpi Ci podręczniki, zbiory zadań, a nawet korepetycje, gdyż na naszych kursach mamy je wbudowane, co oznacza, że możesz zadawać pytania w nieograniczonej liczbie i poprosić o to, abyśmy sprawdzili rozwiązania Twoich zadań. Wszystko w jednym miejscu. Jest to również rzecz, którą nasi maturzyści wskazywali jako najbardziej wartościową w nauce z WNM – właśnie to, że mają całą naukę z biologii i chemii zaplanowaną wspólnie, na jednej platformie.

Jeśli masz co do tego jakieś pytania, to śmiało napisz!

A tymczasem zachęcam Cię do obserwacji naszych social mediów. Na pewno pojawią się na nim kolejne wartościowe materiały!

Zaś na naszym YouTubie znajdziesz nagrania z wyjaśnienia do zadań oraz wiele nagrań z wykładów o efektywnej nauce, jak i poradniki dotyczące tego, jak można najlepiej wykorzystać naszą platformę e-learningową, oraz kursy, jakie się na niej znajdują.

Powodzenia! Trzymam kciuki za Ciebie i za Twoją naukę! 🙂

lek. Dariusz Chrapek

⇒ FACEBOOK
⇒ INSTAGRAM
⇒ TIKTOK
⇒ YOUTUBE