Jak przygotować się do matury z biologii?

Wstęp

Co znajdziesz w tym poradniku?

Cześć! Poradnik ten powstał w bardzo precyzyjnym celu. Jest nim przybliżenie Ci kluczowych kwestii, o których musisz pomyśleć, jeśli planujesz zdawać na maturze biologię. Znajdziesz tutaj bardzo dużo informacji, porad, przykładów dobrych i złych praktyk, które w ogromnym stopniu ukształtują Twoje myślenie o nauce do egzaminu dojrzałości.

Zaczniemy od krótkiego opisu wymagań egzaminacyjnych i umiejętności, jakie ma sprawdzić matura. Następnie skupimy się na kwestii kluczowej, czyli planowaniu nauki do matury z biologii i tym, w jaki sposób się do matury z biologii się przygotować. Potem skupimy się na trudnej decyzji dotyczącej wyboru materiałów do nauki i sposobów nauki – ponieważ możliwości jest tutaj bardzo wiele. Następnie skupimy się na opisie ważnych zasad efektywnej nauki, o których dobrze jest pamiętać, aby uniknąć rozczarowania zarówno w trakcie nauki, jak i na samej maturze. Zaś na końcu wpisu skupimy się na tym, jak zadbać o zdrową motywację do systematycznej pracy, a także podzielimy się z Tobą gotowym zestawem linków do arkuszy CKE zadaniami maturalnymi oraz linków do darmowych zbiorów zadań CKE podzielonych na działy. Skorzystanie z nich na pewno ułatwi Ci naukę.

Założenia poradnika maturzysty

Lektura tego poradnika zajmie Ci około 20–30 minut. To z pewnością dużo, dlatego jeśli nie masz teraz na to czasu, zapisz sobie tę stronę do zakładek i wróć do niej na spokojnie. Tak ważny temat jak przygotowanie do matury nie jest wcale ani łatwy, ani mały. Z tego względu ilość kwestii, jakie trzeba wziąć pod uwagę, jest ogromna. Jest to tym bardziej znaczące, gdy myślimy o naprawdę wysokich wynikach, czyli wynikach powyżej 75%, które pozwalają dostać się na przykład na studia na kierunku lekarskim.

I jest to również ważne założenie tego poradnika. Jest on napisany dla osób, które marzą – czy też planują – uzyskać bardzo wysokie wyniki. To ważna informacja, gdyż inaczej będziemy się uczyć, gdy celujemy w 50%, a inaczej, gdy planujemy uzyskać 90%.

W poradniku będę posługiwał się dwoma pojęciami: złote zasady oraz czerwone flagi. Ma Ci to ułatwić zdiagnozowanie tego, czy Twój sposób nauki realizuje złote zasady i czy przypadkiem nie popełniasz jakichś kluczowych błędów, które nazywam czerwonymi flagami. W toku lektury zwróć na nie szczególną uwagę.

Na pewno chcesz też wiedzieć, kto pisze ten poradnik. Nazywam się Dariusz Chrapek, jestem lekarzem, pedagogiem i trenerem efektywnej nauki. Od ponad 7 lat zajmuję się pomocą licealistom i studentom medycyny w ich przygotowaniach do egzaminów, wraz zespołem tworzę materiały edukacyjne oraz projektuję kursy e-learningowe, które mają na celu podniesienie efektywności indywidualnej nauki osób mierzących się z dużymi egzaminami, takimi jak egzamin maturalny. Ten poradnik jest zapisem porad, jakich udzielam wielu osobom, oraz zasad, których trzymam się przy projektowaniu kursów.

Zaczynajmy!

Zrozumienie wymagań egzaminacyjnych

Wymagania i kluczowe umiejętności – egzamin maturalny z biologii

Jak każdy egzamin, tak i egzamin maturalny ma swoje cele. Określone są one w wymaganiach maturalnych. Możesz je znaleźć na oficjalnej stronie CKE. Jeśli chcesz się z nimi zapoznać w całości, to jest to lektura na ponad 100 stron. Przy czym ważne jest, aby sprawdzić, w jakiej formule piszesz maturę (dla większości osób będzie to formuła 2023–2024). I tutaj pojawia się pierwsze pytanie: czy warto to wszystko czytać?

Moim zdaniem nie warto. Powód jest prosty. Nawet nauczyciele mają problem z rozkodowaniem tych dokumentów na tyle, aby być pewni, co dokładnie uczeń ma umieć, a czego nie. Po prostu, pomimo dużej objętości, wiele zagadnień jest opisanych w sposób ogólny. Innymi słowy: ciężko będzie uczniowi wyciągnąć jednoznaczne praktyczne wnioski. To jest zadanie nauczycieli, którzy pomagają uczniom. Nie bez powodu uczniowie tejże pomocy potrzebują – to po prostu jest skomplikowane. Dlatego przy planowaniu swojej nauki lepiej jest skorzystać z wiedzy i doświadczenia osób, które od wielu lat tym tematem się zajmują. Niezależnie, czy to będzie Twój nauczyciel w szkole, korepetytor czy twórcy kursów, którzy proponują gotowe plany nauki. Oni wykonali tę ciężką pracę i przekuli wymagania na konkretne ramy nauki, które proponują swoim uczniom. Myślę, że zdecydowanie warto im zaufać.

Co zatem musisz wiedzieć teraz? Jest kilka kluczowych wniosków, które płyną z lektury wspomnianych dokumentów, które chciałbym Ci przedstawić. W przypadku egzaminu maturalnego z biologii uczeń powinien sobie zdawać sprawę z następujących kwestii:

Po pierwsze, na maturze z biologii sprawdzana jest wiedza faktualna. Zatem Twoja nauka musi zakładać zapamiętywanie i ćwiczenie odtwarzania faktów. Podkreślam to drugie, gdyż samo zapamiętanie a ćwiczenie odtwarzania wiedzy – to dwie różne rzeczy. Bo od samego czytania podręcznika wiedza nam na trwałe do głowy nie wejdzie.

Po drugie, na maturze z biologii sprawdzana jest umiejętność analizy informacji, analizy tekstów, wykresów oraz wykorzystywania informacji (czy to tych wyniesionych z nauki, czy przedstawionych w tekście). Zatem Twoja nauka powinna zakładać ćwiczenie tych właśnie umiejętności. Najlepszą pomocą tutaj będzie nauczyciel, który pomoże Ci zweryfikować Twoje myślenie.

Po trzecie, na maturze z biologii bardzo ważne są czasowniki operacyjne, które występują w treści każdego zadania maturalnego. Ich przykłady to: „opisz”, „wyjaśnij”, „uzasadnij”. Obecność tych czasowników powoduje, że Twoja odpowiedź musi uwzględnić pewne konkretne elementy, które często nie są intuicyjne dla uczniów. Zatem Twoja nauka musi uwzględniać nauczenie się różnic pomiędzy czasownikami operacyjnymi i ćwiczenie ich.

Po czwarte, na maturze z biologii będziesz rozwiązywać zadania maturalne, różne typy zadań maturalnych. Naturalnie jest to najważniejszy i kluczowy element przygotowania do matury, przy czym jeśli nie będziesz pamiętać o pierwszych trzech rzeczach, które wymieniłem wcześniej, spowoduje to, że efekty pracy z zadaniami maturalnymi będą mniejsze, niż by mogły być.

Planowanie nauki do matury z biologii

Tworzenie planu nauki

Aby stworzyć dobry plan nauki do matury, musimy pomyśleć o kilku rzeczach. Posłużymy się do tego prostą metodą UNIPLAN. Zakłada ona, że każdy plan działań powinien być oceniony pod kątem 4 aspektów: zakresu pracy, jakości pracy, zasobów, jakie posiadamy, oraz terminu realizacji. W przypadku egzaminu maturalnego z biologii sytuacja wygląda następująco:

Zakres pracy – to wymagania egzaminacyjne opisane w podstawie programowej. Im pełniejszy zakres pracy zrealizujesz, tym większa szansa na wysoki wynik.

Jakość pracy – to Twój docelowy wynik, jaki chcesz osiągnąć. Im większa jakość Twojej nauki, tym szansa na wysoki wynik jest większa.

Zasoby, jakie posiadasz – to czas, jaki możesz przeznaczyć na naukę, Twoje tempo nauki, materiały edukacyjne i umiejętność uczenia się. Zatem im lepsze materiały do nauki masz i im lepiej się umiesz uczyć, tym większa szansa na wysoki wynik.

Termin – to naturalnie dzień, w którym odbędzie się egzamin maturalny.

Dlaczego ta metoda, pomimo swej prostoty, jest bardzo dobrym punktem startu nauki? Dlatego, że pozwoli Ci zdiagnozować, w jakim aspekcie nie czujesz się pewnie, gdzie znajduje się Twój największy problem. A to pozwoli Ci stworzyć lepszy plan nauki. Na przykład: jeśli nie umiesz się uczyć efektywnie, to warto zasięgnąć pomocy kogoś, kto Ci w tym pomoże. Jeśli uczysz się wolno, ale dobrze, to możesz uczyć się samodzielnie, ale powinieneś zacząć odpowiednio wcześnie. Jeśli celujesz w wyniki 90%, to Twoja nauka musi być efektywna, bo czasu nie jest tak dużo i lepiej nie marnować żadnej godziny na nieefektywnej nauce.

Oczywiście może być to dla Ciebie trudne, aby samodzielnie to wszystko oszacować. Dlatego podzielę się z Tobą kilkoma radami oraz danymi, które zebrałem z platformy e-learningowej, na której prowadzę wraz z zespołem przygotowanie do matury.

Od czego warto zacząć? Od czasu, jaki możemy przeznaczyć na naukę, oraz czasu, jaki jest wymagany do tego, by zrealizować cały materiał teoretyczny, a następnie przećwiczyć go na zadaniach maturalnych.

Czas, jaki trzeba poświęcić na przygotowanie do matury z biologii, to średnio 200 godzin. Przy czym liczbę tę zaokrąglam, gdyż ułatwi nam to dalsze rozważania. Skąd taka liczba?

Z zespołem nauczycieli i egzaminatorami, z którym na co dzień współpracuję, policzyliśmy, ile czasu zajmie uczniom przeczytanie materiałów teoretycznych oraz rozwiązanie około 500 zadań maturalnych. Z naszych obliczeń, wyniknęło, że jest to mniej więcej 200 godzin. To założenie potwierdziliśmy przy okazji prowadzenia kursów na platformie e-learningowej. Uczniowie, którzy zrealizowali 100% założeń kursu, spędzali na kursie od 170 do nawet ponad 300 godzin. Jak widzisz, jest tutaj duży rozrzut. Dlaczego?

Każdy z nas ma indywidualne tempo nauki, wiedzę i umiejętność uczenia się. Stąd naturalnie ten czas będzie się różnił pomiędzy ludźmi. To ważne, gdyż nawet jak opracujesz już swój plan nauki, to złotą zasadą monitorowania tempa nauki będzie ocena postępów po każdych 10% realizacji tego planu. Czyli po pierwszych 20 godzinach musisz sprawdzić, jaki % planu masz zrealizowany – i jeśli nie będzie to 10%, trzeba nastawić się na to, że zajmie Ci on więcej lub mniej czasu niż 200 godzin będące naszym punktem odniesienia. To bardzo ważne dla sukcesu nauki do matury, aby regularnie oceniać postępy swojej nauki – czyli tempo realizacji planu i osiągane efekty, które sprawdzamy poprzez rozwiązywanie zadań maturalnych i weryfikowanie swoich odpowiedzi.

Dodatkowo ten czas może ulec wydłużeniu, gdyż być może będziesz planować rozwiązanie większej ilości zadań maturalnych niż 500. Np. chcesz rozwiązać ich 1000, czyli o 500 więcej niż założyliśmy. Wówczas policz średnio 6 minut na zadanie. To także jest dana, która pochodzi z uśrednienia czasu rozwiązywania ponad 70 tysięcy rozwiązanych zadań na naszej platformie maturalnej. To pozwoli Ci lepiej oszacować, ile czasu na naukę potrzebujesz.

No dobrze, mamy zatem pierwsze ważne dane. Na całościowe przygotowanie potrzebujesz około 200 godzin i dalej średnio 6 minut na każde dodatkowe zadanie, które będziesz rozwiązywać. Co dalej?

Gdy mamy te dane, to musisz zastanowić się, ile masz czasu do matury, jak często możesz się uczyć i ile czasu możesz poświęcić na naukę. Myślę, że tutaj najlepiej będzie, jak pokażę Ci to na przykładzie jednego z moich uczniów:

Majka ma 9 miesięcy do matury, a jest już połowa lipca. Maturę zdaje w przyszłym roku w maju. Majka może się uczyć 2 razy w tygodniu po 3 godziny, zatem w ciągu jednego miesiąca może poświęcić 24 godziny na ten cel. Czyli ucząc się w tym tempie, będzie potrzebować 8,3 miesiąca, aby zrealizować założenia pełnego planu nauki. Innymi słowy: zdąży. Przy czym lepiej byłoby, aby Majka poświęcała 3 razy w tygodniu po 3 godziny na naukę, gdyż to pozwoli jej zrealizować plan w 5,5 miesiąca, a następnie wykorzystać kolejne 3 miesiące na dodatkową pracę z zadaniami maturalnymi, dodatkowe powtórki i systematyzację wiedzy. Tak bym jej zalecił, choć oczywiście pierwotny plan jest również dobry.

W ten sposób musisz zastanowić się nad tym, ile Ci czasu zajmie nauka, ile czasu masz – i to sobie policzyć. Pamiętaj, po rozpoczęciu nauki co 20 godzin oceń jej tempo i zaadaptuj swój plan pod to tempo.

Kolejna ważna kwestia dotyczy tego, jak ten czas wykorzystać. I tutaj chciałbym zaproponować Ci kolejną złotą zasadę: zasadę dzielenia sesji nauki na teoretyczne i odtwórkowe. Gdy planujesz naukę, to podziel całą swoją naukę na poznawanie teorii, faktów, procesów dotyczących wiedzy biologicznej, a następnie na drugą część, jaką jest praca z zadaniami maturalnymi i odtwórkami wiedzy, czyli np. praca z fiszkami.

To jest bardzo ważne, jeśli chcesz prowadzić efektywną naukę, której celem jest trwała retencja wiedzy, czyli możliwość jej odtworzenia nawet po wielu miesiącach. Brak realizacji tego aspektu jest w mojej ocenie jedną z głównych przyczyn problemów z brakiem pojawiania się efektów nauki, pomimo poświęcania na naukę bardzo dużej ilości godzin.

Zauważ, że planowanie nauki do matury robi się skomplikowane, gdy musimy uwzględnić więcej przedmiotów. Jeśli uwzględnimy w planie naukę do matury z chemii, to musimy dodać kolejne 200 godzin (tutaj również te dane potwierdziły nasze narzędzia analityczne), zatem w przypadku Majki, aby przygotować się na spokojnie do matury z biologii i chemii, musi ona uczyć się 4 razy w tygodniu, po 3 godziny dziennie, przez 8,5 miesiąca

W tym względzie pojawia się pierwsza czerwona flaga, która skutkuje niezrealizowaniem pełnego zakresu materiału do matury, czyli niezrealizowaniem planu nauki – ta czerwona flaga to zbyt późny start nauki.

Jeśli zaczynamy w lipcu, to możemy uczyć się spokojnie i regularnie. Jeśli startujemy we wrześniu, to nadal można uczyć się regularnie, ale będzie to intensywna nauka, bo już nie 4 razy w tygodniu, tylko np. 5 razy w tygodniu. Opóźnianie startu o każdy kolejny miesiąc powoduje, że będziemy mieć coraz mniej czasu na odpoczynek i naukę do innych przedmiotów, co może skutkować niezrealizowaniem naszych planów maturalnych.

Kolejny element planowania nauki to oczywiście odpowiedź na pytanie: czego i w jakiej kolejności się uczyć, aby przygotować się do matury z biologii lub chemii?

W tym względzie zamiast się rozpisywać na kilka stron, pozwól, że dam Ci dwa linki do PDFów, w których znajdziesz gotowe przykładowe plany nauki, które stworzyliśmy wraz z zespołem dla naszych maturzystów.

Pierwszy plik to gotowy podział zagadnień na sesje nauki teoretycznej i odtwórkowej wraz z szacunkowym czasem nauki:

→ Program nauczania kursu z Biologii Więcej niż Matura

Drugi plik to tabelka, z której możesz zaczerpnąć priorytety nauki zagadnień, jeśli nie masz czasu, aby zrealizować cały zakres wymagany na maturze. Analiza tego pliku pomoże Ci w sytuacji, gdy zaczniesz uczyć się do matury zbyt późno.

→ Priorytety nauki zagadnień do matury z biologii

Analiza tych gotowych planów z pewnością pomoże Ci zaplanować sobie naukę. Ten PDF to odpowiedź na pytanie: czy muszę uczyć się wszystkiego? Moje zalecenie jest proste – jeśli myślisz o wysokich wynikach, tak. Ale jeśli nie zdążysz, to wtedy musisz nadać odpowiednim tematom priorytety – i je właśnie znajdziesz w tym pliku.

A jeśli pojawią się u Ciebie co do tego pytania, śmiało napisz do nas na maila. Chętnie pomożemy. 🙂

Błędy popełniane przy planowaniu nauki

W ramach krótkiego podsumowania planowania nauki do matury z biologii, chciałbym Ci przypomnieć o:

• złotej zasadzie monitorowania tempa nauki,
• złotej zasadzie dzielenia nauki na sesje nauki teoretycznej i odtwórkowej,
• czerwonej fladze, jaką jest zaczynanie zbyt późno.

 

Dodatkowo ważne jest w tym miejscu, aby wprowadzić kolejną złotą zasadę, mianowicie zasadę rozkładania nauki w czasie.

Gdy rozkładamy naukę w czasie, to działa to na naszą korzyść. Po pierwsze dlatego, że mniej się męczymy. Po drugie dlatego, że dzięki temu możemy lepiej monitorować tempo nauki. A po trzecie dlatego, że to wspomaga biologiczne procesy odpowiadające za jakość działania naszej pamięci. Ta zasada jest ważna, bo mówi ona o tym, że lepiej uczyć się czegoś przez 5 dni z rzędu po 1 godzinę niż 1 dzień przez 5 godzin. Podobnie lepiej uczyć się przez 8 miesięcy po 25 godzin niż 4 miesiące po 50 godzin. Nawet jeśli zrealizujemy oba plany, to ten 8-miesięczny przyniesie lepsze rezultaty.

I, jak zapewne się domyślasz, to kolejny ważny błąd, jaki popełniają często maturzyści. Liczą, że 4 miesiące im wystarczą. A później duża część z nich dziwi się, że nie otrzymali wymarzonych 90%, pomimo że zrealizowali cały materiał. O tym, dlaczego tak się dzieje, dowiesz się dokładnie w dalszej części tego poradnika, gdyż będziemy w niej mówić o śnie oraz jego wpływie na procesy pamięci.

Wybór odpowiednich materiałów do nauki

Podręczniki? Kursy? Korepetycje? Zbiory zadań?

Pytanie o to, z czego się uczyć, jest najczęściej zadawanym pytaniem na większości forów i grup w mediach społecznościowych, do których należę. Moja obserwacja jest prosta: każdy zaleca to, co mu się sprawdziło. A każdy nauczyciel czy twórca kursów zaleca własne rozwiązania. Ja zresztą uczynię podobnie na końcu tego wpisu. Jaki z tego wniosek?

Taki, że gdy coś zalecamy komuś w kontekście tak ważnej rzeczy jak matura, to chcemy się pod tym podpisać. Chcemy wziąć za to odpowiedzialność. Więc naturalnie będziemy polecać rozwiązania, które sprawdziliśmy, które znamy i którym ufamy.

Dlatego moja rada w tym temacie jest następująca: w pierwszej kolejności zastanów się nad tym, co masz, czyli jakie materiały już posiadasz. Następnie pomyśl o tym, ile masz czasu, bo im bliżej do matury, tym skorzystanie z gotowych rozwiązań, jak np. kurs maturalny online z biologii, będzie lepszą opcją. Następnie pomyśl o tym, czy chcesz i umiesz zaplanować sobie samodzielnie całą naukę. Jeśli nie, to nauka z książek, zbiorów zadań, opracowań czy YouTuba odpada. A nawet część korepetytorów też w tym względzie nie pomaga, więc jeśli korzystasz z korepetycji, to upewnij się, że Twój nauczyciel ma plan. I to nie tylko plan na spotkania, ale również plan dla Ciebie na to, co robić pomiędzy spotkaniami, bo to jest zdecydowanie ważniejsze niż same lekcje z korepetytorem.

Druga rada w tym temacie, jaką dla Ciebie mam, wynika z mojej obserwacji. Widzę, że pomimo rozwoju technologii wielu uczniów nadal uczy się z książek i drukowanych zbiorów zadań. Nie rozumiem tego do końca, bo na rynku jest wiele lepszych rozwiązań. Myślę, że warto się nad nimi pochylić, poczytać o nich, zrozumieć, co oferują i dlaczego są lepsze od tradycyjnych materiałów do nauki. Tutaj mowa oczywiście o różnego rodzaju kursach online czy materiałach interaktywnych.

Trzecia rada, jaką dla Ciebie mam, to aby nie pokładać zbyt dużej nadziei w materiałach wideo (wszelakiego rodzaju). Nauka z wideo to forma nauki biernej, która dla większości uczniów może stanowić powód niskich efektów nauki. Wideo może być super formą wspierającą naukę, ale ostatecznie samodzielny wysiłek intelektualny, jaki wkładamy w rozkodowywanie informacji, rozpisywanie ich, w lekturę treści i pracę z zadaniami, powoduje, że nasz mózg działa inaczej i przyswaja wiedzę efektywnej. Dla przykładu: na portalu Więcej niż LEK uczy się już 58% wszystkich studentów medycyny, jacy kończą studia w Polsce. Na tym portalu praktycznie nie mamy wideo. Dlaczego? Bo to nie jest forma aktywnego uczenia się! Zatem przy dużych egzaminach nie przyniesie oczekiwanych skutków. Z tego samego powodu na kursach Więcej niż Matura wideo występuje okazjonalnie w postaci krótkich animacji, zaś nacisk położony jest na inne środki dydaktyczne, które przy nauce do matury sprawdzają się lepiej.

Czwarta rada: ważniejsze jest to, jak się uczysz, niż to, z czego się uczysz. Choć oczywiście to, jak się uczysz, może wynikać z tego, na jaki sposób przygotowania ostatecznie padło. Mam tutaj na myśli to, że niezależnie od tego, jakie materiały masz, jakie kursy czy korepetytorów, to 90% pracy musisz wykonać Ty sam. Ty w domu, przy biurku – zatem wybierz takie rozwiązania, które Ci pomogą przede wszystkim w tym aspekcie, bo to od jakości Twojej indywidualnej nauki będzie zależeć Twój wynik.

Piąta rada: monitoruj swoje przygotowanie, czyli skorzystaj albo z gotowych rozwiązań, które mierzą Twoje tempo nauki i statystyki rozwiązania zadań, albo monitoruj to ręcznie. To bardzo ważne, aby to regularnie robić, bo w przeciwnym razie uczymy się na ślepo. To trochę tak, jakbyśmy jechali w długą podróż, włączyli nawigację i ani razu na nią w trasie nie spojrzeli. Szansa, że trafimy na miejsce o czasie, jest bardzo mała.

Ja ostatecznie zalecam kursy online, pod warunkiem, że nie są to kursy wideo. Moje doświadczenia w pracy ze studentami medycyny i lekarzami przekonały mnie, że to działa. Dlatego też zdecydowałem się poświęcić ostatnie kilka lat mojego życia, by takie kursy do biologii i chemii przygotować.

Nauka stacjonarna czy zdalna?

Myślę, że dla większości z nas najlepszy będzie mix. Gdy analizowałem ankiety kursantów Więcej niż Matura, to zauważyłem, że tak to w większości przypadków wygląda. To znaczy większość uczyła się albo z kursami WNM i dodatkowo chodziła na korepetycje, albo robiła kursy WNM i dodatkowo była na kursach grupowych. Ponadto część osób korzystała dodatkowo z tradycyjnych materiałów (jak książki czy zbiory zadań).

To, gdzie się uczysz, wpłynie na efekty nauki. Jeśli musisz podróżować, by się uczyć, to tracisz czas na przemieszczanie się. Dlatego coraz więcej osób woli naukę zdalną, bo więcej czasu na naukę oznacza więcej efektów.

Ponadto warto zadać sobie inne pytanie. Czy uczyć się synchronicznie czy asynchronicznie? Kursy stacjonarne czy korepetycje (również online) w większości przypadków oznaczają, że musisz być konkretnego dnia o konkretnej godzinie w jakimś miejscu. To może stanowić problem, choć zależy od indywidualnej sytuacji. Zaletą nauki synchronicznej jest kontakt na żywo, co buduje motywację. Za to zaletą nauki asynchronicznej jest wyższa efektywność nauki oraz fakt, że cały kontakt z nauczycielem jest udokumentowany pisemnie, więc do jego porad można wracać wielokrotnie na przestrzeni czasu. Przy wyborze materiałów do nauki zalecam zawsze, by zwrócić na to uwagę, gdyż długofalowo to ważny czynnik determinujący efekty nauki.

Praca z zadaniami maturalnymi – które rozwiązywać? Jak to robić?

To jest pytanie za 100 punktów! I jest na nie kilka odpowiedzi. Postaram się trochę zmienić formę pisania tego poradnika, gdyż domyślam się, że masz ochotę na kolejne konkrety. Zatem:

1 – Zadania rozwiązuj samodzielnie – nie nauczysz się ich rozwiązywać tylko poprzez czytanie wyjaśnień i przykładów rozwiązań.

2 – Gdy popełnisz błąd, znajdź podobne zadania i rozwiąż kilka przykładów. Następnie zapoznaj się z wyjaśnieniami do zadań.

3 – Pracę z zadaniami podziel na dwa etapy – rozwiązywanie zadań z działu, którego się uczysz, po tym, jak przyswoisz teorię. Ale, co ważne, przynajmniej 1 dzień po! To ważne, by polepszyć poziom retencji wiedzy. Drugi etap to praca z zadaniami po przerobieniu całej teorii. Wówczas gdy popełnisz błąd przy rozwiązywaniu zadań – wracaj do teorii i doczytuj to, co sprawiło Ci trudność.

4 – Monitoruj swoje wyniki – bo bez tego nie będziesz widzieć, jak Ci idzie. Co oznacza, że nie będziesz wiedzieć, gdzie jesteś. A musisz wiedzieć, gdzie jesteś, by dotrzeć tam, gdzie planujesz. Monitorowanie wyników pozwoli Ci zauważyć, jakie zagadnienia/działy sprawiają Ci najwięcej trudności i dzięki temu zaplanować dodatkową pracę z konkretną partią materiału.

5 – Rozwiąż minimum 500 zadań, a najlepiej, jeśli masz czas, to przynajmniej 1000. Przy czym pamiętaj, że 1000 zadań to 6000 minut, czyli 100 godzin na same zadania. Jeśli się na to zdecydujesz, to uwzględnij to w swoim planie nauki i zacznij odpowiednio wcześnie.

6 – Rozwiązuj zadania również w formie arkuszy, na czas. Zrób to przynajmniej 4–5 razy w ciągu 6–9 miesięcy przygotowań. Dzięki temu będziesz w stanie sprawdzić, czy Twoje tempo pisania jest odpowiednie. Bo możesz umieć wszystko, ale jeśli nie zdążysz rozwiązać zadań na czas, to stracisz punkty.

Na ten moment to tyle, niedługo w sekcji poradników pojawi się osobny poradnik dotyczący tylko pracy z zadaniami maturalnymi, także jeśli Cię on interesuje, to koniecznie polajkuj nasz fanpage albo kanał na YT, dzięki temu dostaniesz powiadomienie w momencie publikacji poradnika. Tymczasem lećmy dalej.

Efektywne metody nauki, które pomogą Ci w nauce biologii

Zasady efektywnej nauki

Co to takiego? To dobre praktyki, które warto stosować, aby podnieść efektywność nauki. Kilka z nich już poznaliśmy i dotyczyły planowania nauki. Teraz chciałbym przedstawić Ci kilka kolejnych. Zacznijmy od złotej zasady aktywnego odtwarzania.

We wcześniejszej części wpisu kilkukrotnie użyłem określeń aktywna i bierna nauka. Aktywna nauka to taka, w której osoba ucząca się samodzielnie zarządza swoją uwagą oraz kontroluje to, co czyta, jak to czyta i co dalej będzie robić w toku nauki. Przeciwieństwem tego jest bierna nauka, podczas której podążamy za materiałem z góry dla nas zaplanowanym (przykładem są tutaj podcasty i wykłady wideo).

Aktywna nauka jest zdecydowanie efektywniejsza i taką naukę zalecam Ci, jeśli planujesz osiągnąć wysokie wyniki na maturze. Pomoże Ci to również później na studiach. Podstawowe założenie już znasz. Teraz przejdźmy do szczegółów i przykładów. Jeśli chcesz uczyć się aktywnie to:

1 – Wybieraj materiały edukacyjne, w których masz kontrolę nad tempem nauki i nad tym, co czytasz.

2 – Gdy chcesz usystematyzować wiedzę, to wykonuj odtwórki, czyli samodzielne aktywne odtwarzanie informacji z pamięci. Np. z fiszek. Dzięki temu utrwalisz odpowiednie szlaki neuronalne odpowiedzialne za używanie tej wiedzy. Jeśli tylko będziesz czytać książki, notatki czy nawet fiszki, bez próby samodzielnego odtwarzania wiedzy, to efekty nauki będą ograniczone.

3 – Używaj form weryfikacji wiedzy w toku nauki: pytań otwartych, zamkniętych oraz zadań maturalnych.

Z tego właśnie względu w zaleceniach dotyczących planowania nauki dzielimy całą naszą naukę na sesje nauki teoretycznej i odtwórkowej. Przy czym nawet w części nauki teoretycznej można uczyć się w sposób aktywny, więc zwróć na to również uwagę.

Kolejna złota zasada to zasada kontekstu. Oznacza ona, że zawsze gdy się uczymy, powinniśmy być świadomi tego, w jakim kontekście się znajdujemy. Aby rozumieć szerszy kontekst tego, czego się uczymy, musimy być świadomi relacji, jaka łączy zagadnienie, którego się uczymy, z tym, czego wcześniej się uczyliśmy. To bardzo ważne, gdyż kontekst pozwala nam nadawać znaczenia nowym informacjom. Zasadniczo: pozwala nam je lepiej zrozumieć. A jeśli coś zrozumiemy, łatwiej to zapamiętamy.

Warto przy tej okazji wspomnieć o ważnych czerwonych flagach – czytaniu notatek bez ich aktywnego odtwarzania oraz rozwiązywaniu zadań z używaniem zbyt wielu podpowiedzi. Jedno i drugie jest zaprzeczeniem zasady aktywnego odtwarzania wiedzy i może prowadzić do rozwoju zjawiska iluzji wiedzy, czyli poczucia, że wiemy, gdy tak naprawdę tylko kojarzymy informacje. A samo skojarzenie to za mało, aby z sukcesem zdać maturę. 

Czy robić notatki?

To jest pytanie, które bardzo często zadają mi maturzyści. Odpowiedź jest krótka i prosta: tak, warto robić notatki. Dlaczego?

Aby zrozumieć ogromny pozytywny wpływ robienia notatek na naukę, trzeba zacząć od uświadomienia sobie, że notatki dzielimy na dwa typy, które pełnią dwie różne role. Po pierwsze mamy notatki, które pomagają nam w osiągnięciu zrozumienia tego, czego się uczymy. Po drugie mamy notatki, które służą nam jako docelowe notatki, używane dalej do odtwarzania wiedzy i jej systematyzowania. One służą nam w dłuższej perspektywie.

Gdy się uczymy, próbujemy coś zrozumieć, warto to sobie rozrysować, np. w postaci schematu. To dosłownie zwiększą naszą możliwość do zrozumienia różnych koncepcji. Im trudniejsze te koncepcje są, tym bardziej wartościowe jest tworzenie takich notatek. To mogą być grafy, schematy czy tabele tworzone na brudno w toku nauki. Zdecydowanie warto je robić, bo dzięki temu efekty nauki są trwalsze.

Ponadto jeśli uczymy się przez wiele miesięcy, to musimy mieć zapis naszej pracy po to, aby sukcesywnie wracać do tego, czego się nauczyliśmy, i to systematyzować. Dobrze, aby notatki stworzone w tym celu były kolorowe, posiadały grafiki, schematy i podkreślenia ważnych informacji, gdyż dzięki nim lepiej będziemy zarządzać naszą uwagą przy nauce, czyli będziemy się mniej męczyć i ostatecznie będziemy lepiej pamiętać to, czego się uczymy.

Jak zapewne domyślasz się, robienie notatek jest kolejną złotą zasadą.

Korzystanie z diagramów i ilustracji

W przypadku przygotowania do matury z biologii aspektem, który bardzo ułatwia zrozumienie, jest używanie diagramów tabel i ilustracji. Ostatecznie biologia jest bardzo obrazowa, ukazuje procesy i związki przyczynowo-skutkowe. Warto nie tylko korzystać z nich w toku nauki teoretycznej, ale również w ramach nauki odtwórkowej starać się rysować, pisać i próbować odtworzyć to, czego się uczyliśmy. To niesamowicie pomaga usystematyzować wiedzę, której w biologii jest dużo i która często może się mylić.

Tutaj z pomocą przychodzą tabele porównawcze i podsumowujące. Można je sobie drukować i wklejać w notatki albo wklejać na tablecie w nasze interaktywne notatki. Choć warto pamiętać, że gdy tworzysz je samodzielnie, to efekty będą lepsze. Tutaj trzeba zbalansować czasochłonność tworzenia takich tabel względem ich kopiowania; naturalnie im bliżej do matury, tym drukowanie może okazać się lepszym rozwiązaniem.

Najczęściej popełniane błędy w indywidualnej nauce

Spróbujmy teraz zastanowić się nad tym, jakie błędy przy nauce możemy popełnić. O wielu już wspomnieliśmy, ale są jeszcze inne, których dobrze być świadomym.

Po pierwsze, warto trzymać się pewnego wypracowanego schematu nauki i nie zmieniać go zbyt często. Na poziomie praktycznym oznacza to wypracowanie stałej rutyny nauki, np. w stałe dni tygodnia o stałej godzinie.

Po drugie, warto skorzystać z dobrej, sprawdzonej kolejności realizowania poszczególnych zagadnień, gdyż to pozwala nam każde kolejne zagadnienie zrealizować mniejszym nakładem energii (ze względu na to, że kolejne informacje naturalnie z siebie wynikają). Pominięcie tego faktu jest dużym błędem. Jeśli zastanawiasz się, jaka kolejność jest najlepsza, to jest to ta, którą znajdziesz w pliku z programem nauczania, w sekcji planowania nauki.

Po trzecie, gdy realizujesz zasady efektywnej nauki, to pomaga Ci to budować motywację do nauki, gdyż obserwacja pozytywnych efektów naszej nauki to najsilniejszy czynnik motywujący do dalszej pracy. Aby dbać o motywację, trzeba monitorować efekty swojej nauki, czyli to, co wiemy. Dlatego jeśli nie robisz regularnie zadań i nie podejmujesz prób rozwiązania całych egzaminów od czasu do czasu, to popełniasz błąd, który spowoduje w ostateczności, że przy wielomiesięcznej nauce przestaniesz czuć motywację do nauki.

Zdrowie i motywacja

Zdrowy styl życia i motywacja podczas przygotowań do matury

Niezależnie od tego, w jakim aspekcie naszego życia prowadzimy rozwój, dbanie o zdrowy styl życia, sen i ruch jest bardzo ważne. W przypadku uczenia się ma to szczególne znaczenie, gdyż nauka jest bardzo energochłonna oraz jej efektywność w dużej mierze zależy od tego, w jakiej kondycji i w jakim nastroju się znajdujemy.

Dbanie o motywację jest ważne, ponieważ gdy jej nie mamy, to musimy się zmuszać do nauki. Zmuszanie do nauki to stres, który powoduje, że wydziela się kortyzol, czyli hormon stresu. I co ciekawe, ten hormon hamuje procesy neurogenezy, czyli procesy budowania neuronów. Zatem hamuje i ogranicza efekty uczenia się.

Motywacja to nie jest coś magicznego, co się ma albo się tego nie ma. Motywacja to proces neurobiologiczny, który jesteśmy w stanie wspomagać wieloma naszymi działaniami. Jednym z nich, jak już wcześniej wspomnieliśmy, jest obserwacja efektów podczas nauki, gdyż to wpływa na nasze poczucie skuteczności w nauce. Kolejny czynnik to świadomość celu nauki, czyli musimy wiedzieć, dokąd zmierzamy z tą maturą, jaki wynik chcemy osiągnąć i co ten wynik nam umożliwi w życiu. Gdy mamy cel, to obserwacja zbliżania się do tego celu powoduje wydzielenia innego związku: dopaminy, która powoduje uczucie satysfakcji z naszych działań. Trzeci czynnik to wsparcie otoczenia, czyli wsparcie rodziny, nauczycieli i przyjaciół.

Poczucie skuteczności w działaniu, świadomość celu nauki i wsparcie otoczenia to 3 główne składowe budowania motywacji. Jeśli temat ten Cię interesuje, to mamy przygotowany pełny osobny poradnik, który porusza tylko ten temat. Serdecznie zapraszam Cię do lektury tutaj.

Radzenie sobie ze stresem

Znasz już negatywne konsekwencje stresu dla efektów uczenia się. Teraz pytanie: gdy on się pojawi, jak sobie z nim poradzić?

Istnieje kilka metod, które uważam za sprawdzone. Po pierwsze, stwórz okazję do obserwacji efektów swojej nauki, sprawdzaj się; dzięki temu zobaczysz, co umiesz, a czego jeszcze nie, to pozwoli Ci zmniejszyć poziom stresu, gdyż zobaczysz, że nauka przynosi efekty.

Po drugie, ważnym elementem pracy ze stresem, który jest w stanie pomóc również w trakcie egzaminu, są ćwiczenia oddechowe. Jeśli chcesz zmniejszyć poziom odczuwanego stresu, w toku nauki zrób sobie od czasu do czasu przerwę i wykonaj ćwiczenie oddechowe polegające na tym, że robisz kilka powolnych głębokich wdechów i wydechów. I tak przez 2–3 minuty.

Głębokie oddychanie powoduje ruch przepony, a to powoduje stymulację nerwu błędnego, który jest częścią układu współczulnego. Stymulacja taka sprawia, że organizm się uspokaja, spada nasze tętno, a napięcie organizmu powoli opada.

Po trzecie, ruch reguluje działanie układu hormonalnego, a ten odpowiada między innymi za nasz nastrój. Dlatego warto pamiętać o tym aspekcie życia, gdyż nasz nastrój wpływa na nasze nastawienie do nauki, a nasze nastawienie do nauki – na jej efekty.

Po czwarte, pamiętaj o tym, aby jeść regularnie. Nie ma mowy o efektywnym rozwoju bez dostarczania odpowiedniej ilości kilokalorii. Mózg jest najbardziej energochłonnym organem naszego ciała, więc jeśli intensywnie go używasz, musisz dostarczać mu odpowiednio dużo energii. Zbyt często w mojej praktyce lekarskiej spotykałem się z osobami zgłaszającymi problemy ze złym nastrojem i brakiem energii, a podczas wywiadu okazywało się, że spożywają po prostu za mało kilokalorii. Także pamiętaj: jedz regularnie.

Znaczenie regularnego odpoczynku i snu

I tak dochodzimy do ostatniej złotej zasady i tym samym czerwonej flagi. Złota zasada snu pociąga za sobą czerwoną flagę w postaci braku odpowiedniej dawki snu.

Sen to czas, w którym następuje konsolidacja śladów pamięciowych. Oznacza to, że gdy śpimy, nasz mózg buduje połączenia neuronalne i utrwala to, czego staraliśmy się w ciągu dnia nauczyć. Im więcej razy wracaliśmy do jakiejś informacji, tym większa szansa, że nasz mózg tę informację utrwali.

Te fakty tłumaczą, dlaczego trzeba robić aktywne odtwórki, dlaczego warto się wysypiać oraz dlaczego należy rozkładać naukę w czasie. Proste zasady rządzące snem stoją u podstawy wielu zasad efektywnej nauki i ogólnie efektywnego rozwoju. Im bardziej intensywnie nasz mózg się rozwija, tym więcej snu potrzebujemy. Między innymi dlatego noworodki śpią po 18 godzin, nastolatki po 10–12, a ludzie starsi po 6 godzin. Ciężko mi opisać i przecenić, jak ważny jest to aspekt, dlatego nie zalecam, ale proszę Cię: pamiętaj o regularnym wysypianiu się. Będzie to ważne nie tylko dla Twoich efektów nauki, ale również dla Twojego nastroju i zdrowia (zarówno fizycznego, jak i psychicznego).

Podsumowanie 

Treść tego poradnika to pierwsze kroki w Twoim przygotowaniu do matury z biologii i osiągnięciu wymarzonego wyniku. Pod wieloma względami rady te są uniwersalne, co oznacza, że każdy jest w stanie odczuć zysk z ich stosowania. Ważne jest jednak pamiętanie o tym, że sytuacja każdej osoby może się różnić. Warto jest skonsultować swoje pomysły na naukę z osobami doświadczonymi w tym zagadnieniu. Warto również skonsultować potencjalne zmiany w realizowanym planie w sytuacji, gdy pojawią się opóźnienia.

W ramach tego przewodnika podzieliłem się z Tobą kilkoma ważnymi linkami i opracowaniami, które na pewno ułatwią Ci proces planowania nauki do matury i naturalnie samego przygotowania do matury. Jeśli w toku Twoich rozważań pojawią się pytania lub wątpliwości, śmiało napisz do nas na Messengerze – postaramy się Ci doradzić.

Zgodnie z obietnicą chciałbym się z Tobą podzielić linkami, które bardzo pomogą Ci w nauce. W pierwszej kolejności linkiem do oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które są dostępne publicznie. W tych arkuszach znajdziesz zadania podzielone maturami, tak jak realnie wyglądało to w przeszłości. Drugi link to te same zadania, które zostały delikatnie przerobione i, co ważne, ustawione działami, dzięki czemu możesz łatwo rozwiązywać je tematycznie, co jest ważne przy realizacji planu nauki do matury w jego dominującej części. Mam nadzieję, że będzie to dla Ciebie pomocne. Niespodzianka, o której wspomniałem, znajduje się w pliku PDF, właśnie w tym z podzielonymi zadaniami. 😉

→ Linki do arkuszy egzaminacyjnych CKE z Biologii

→ Link do arkuszy CKE z zdaniami podzielonymi na działy – Więcej niż Matura

Zakończenie

I tak dobrnęliśmy do końca tego przewodnika. Jeśli tutaj jesteś: gratulacje! Sam fakt poznania treści tego przewodnika świadczy o Twojej wysokiej motywacji i determinacji. Mam głęboką nadzieję, że ten przewodnik Ci pomógł.

Jak zapewne się domyślasz, wszystkie aspekty, o których była mowa, przygotowania, jakie należy poczynić przed rozpoczęciem nauki, jak i rozwiązania problemów, jakie można napotkać w jej trakcie, stanowią podstawę metodyczną przygotowanych przeze mnie i zespół kursów maturalnych z Biologii i Chemii. Dlatego, jeśli chcesz mieć pewność, że wszystkie te aspekty będą odpowiednio zrealizowane w Twoim planie nauki, to zachęcam Cię do wzięcia udziału w naszych kursach.

Więcej niż Matura to sprawdzona forma nauki. Nie znajdziesz podobnego kursu na rynku polskim. Jego podstawowym celem jest podniesienie indywidualnej efektywności nauki, gdyż to ten aspekt przygotowania do matury w największym stopniu przekłada się na wyniki maturalne. Nasz kurs zastąpi Ci podręczniki, zbiory zadań, a nawet korepetycje, gdyż na naszych kursach mamy je wbudowane, co oznacza, że możesz zadawać pytania w nieograniczonej liczbie i poprosić o to, abyśmy sprawdzili rozwiązania Twoich zadań. Wszystko w jednym miejscu. Jest to również rzecz, którą nasi maturzyści wskazywali jako najbardziej wartościową w nauce z WNM – właśnie to, że mają całą naukę z biologii i chemii zaplanowaną wspólnie, na jednej platformie.

Jeśli masz co do tego jakieś pytania, to śmiało napisz!

A tymczasem zachęcam Cię do obserwacji naszych social mediów. Na pewno pojawią się na nich kolejne wartościowe materiały!

Zaś na naszym YouTubie znajdziesz nagrania z wyjaśnień do zadań oraz wiele nagrań z wykładów o efektywnej nauce, jak i poradniki co do tego, jak można najlepiej wykorzystać naszą platformę e-learningową, oraz informacje, jakie kursy się tam znajdują.

Powodzenia! Trzymam kciuki za Ciebie i za Twoją naukę! 😀

lek. Dariusz Chrapek

⇒ FACEBOOK
⇒ INSTAGRAM
⇒ TIKTOK
⇒ YOUTUBE