Czym są tablice maturalne?
Tablice maturalne, których pełna nazwa brzmi Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, to oficjalna broszura, którą dostarcza Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE) dla uczniów przystępujących do egzaminu maturalnego z chemii.
Ty również dostaniesz taki egzemplarz podczas swojego egzaminu, ale pamiętaj, że zawsze możesz dużo wcześniej zacząć korzystać z tablic!
Dokument jest dostępny na oficjalnej stronie CKE (cke.gov.pl) w formie dokumentu online oraz w wersji pliku .pdf do ściągnięcia.
Pamiętaj, aby pobierać dokument wyłącznie z tej strony, gdyż tylko wtedy masz gwarancję, że jest to najbardziej aktualna wersja pliku.
Tablice maturalne zmieniały się na przestrzeni lat, razem ze zmianami w podstawie programowej oraz wymaganiach egzaminacyjnych. Istotne jest, aby wybrać tę tablicę, która obowiązuje w formule Twojego egzaminu:
W dalszym kroku wejdź w sekcję „Informatory”:
A wśród dość bogatej listy dokumentów znajdź przedmiot, który nas interesuje, czyli chemię, oraz link do tablic:
Z tablic maturalnych, które są zbiorem kluczowych informacji, możesz korzystać w trakcie egzaminu, co pozwoli Ci na skupienie się na analizie i rozwiązywaniu problemów, zamiast na zapamiętywaniu licznych wzorów, wartości i stałych. Są również zadania, których po prostu nie rozwiążesz bez tablic, bo zawierają dane, których nikt się na pamięć nie uczy, np. stałe dysocjacji itp.
Co zawierają tablice maturalne?
Tablice maturalne zawierają:
a) wzory strukturalne wybranych hydroksykwasów:
Zastosowanie:
Ta tabelka może pomóc, jeśli zapomnisz wzoru hydroksykwasu albo potrzebujesz sobie przypomnieć, jakie grupy funkcyjne w takim kwasie występują i gdzie są zlokalizowane w cząsteczce.
Przykładem zadania, podczas rozwiązywania którego możesz potrzebować tych informacji, jest zadanie numer 14 w arkuszu egzaminacyjnym z maja 2014 r., które w naszej bazie zadań nosi numer 2298.
b) wzory strukturalne wraz z kodem oraz wartościami stałej izoelektrycznej (pI) wybranych aminokwasów białkowych:
Zastosowanie:
Ta tabelka może pomóc, jeśli potrzebujesz użyć wzoru aminokwasu białkowego, musisz sobie przypomnieć, jakie grupy funkcyjne czy atomy w tym związku występują i gdzie są zlokalizowane w cząsteczce.
Dodatkowo masz podane wartości punktu izoelektrycznego oraz trzyliterowy kod pomocny przy interpretacji kolejności aminokwasów w strukturze białka.
Przykładem zadania, w którym możesz potrzebować tych informacji, jest zadanie o numerze 38 z arkusza egzaminacyjnego z maja 2014 r., które w naszej bazie zadań otrzymało numer 2378.
c) opis wpływu podstawnika w pierścieniu aromatycznym na pozycję kolejnego podstawnika:
Zastosowanie:
Ta tabelka pomoże Ci, gdy okaże się, że musisz ustalić pozycję w pierścieniu aromatycznym, do której zostanie podstawiony nowy podstawnik w reakcji chemicznej.
Dodatkowo może to być bardzo przydatne podczas ustalania nazwy danego związku chemicznego.
Przykładem zadania, w którym wykorzystasz te informacje, może być zadanie numer 28 w arkuszu z maja 2018 r., które w naszej bazie zadań ma numer 2853.
d) wartości stałych dysocjacji dla grup funkcyjnych aminokwasów:
Zastosowanie:
Ta tabelka pomoże Ci w zadaniach dotyczących właściwości kwasowo-zasadowych aminokwasów, porównywania mocy związku, obliczania pH roztworu itp.
Przykładem zadania, w którym możesz potrzebować tej tabelki, może być zadanie numer 43 z arkusza egzaminacyjnego z maja 2015 r., numer 2513 w naszej bazie.
e) wartości stałych dysocjacji niektórych kwasów i zasad wraz ze wzorami i nazwami tychże:
Zastosowanie:
Ta tabelka przyda się w zadaniach dotyczących właściwości kwasowo-zasadowych, dysocjacji kwasów, porównywania mocy kwasów, obliczania pH roztworu itp.
Dodatkowo jest to spora pomoc, gdy zapomnisz wzoru sumarycznego lub nazwy danego kwasu.
Przykład zadania, w którym wykorzystasz te dane, to numer 19 z arkusza egzaminacyjnego z czerwca 2017 r., które w naszej bazie zadań nosi numer 2285.
f) wartości średnich długości wiązań w cząsteczkach:
Zastosowanie:
Ta tabelka pomoże Ci przy analizie struktury cząsteczek, wyjaśnieniu, dlaczego i które wiązania są silniejsze, analizie właściwości fizykochemicznych substancji i ich reaktywności itp.
Przykładem zadania, w którym możesz wykorzystać tego typu informacje, jest zadanie numer 5 z arkusza egzaminacyjnego z maja 2020 r., które w naszej bazie zadań ma numer 2359.
g) wartości iloczynu rozpuszczalności wybranych substancji:
Zastosowanie:
Ta tabelka wspomoże Cię przy porównaniu rozpuszczalności substancji, obliczaniu zadań związanych z rozpuszczaniem substancji w wodzie, wpływem jonów wspólnych na rozpuszczalność itp.
Przykładem zadania, podczas rozwiązywania którego możesz wykorzystać tego typu informacje, jest zadanie numer 16 z arkusza egzaminacyjnego z czerwca 2019 r., które w naszej bazie zadań otrzymało numer 2201.
h) tabelę wartości logarytmów dziesiętnych:
Zastosowanie:
Ta tabelka będzie pomocna przy obliczaniu zadań, w których występują logarytmy dziesiętne, takich jak: skala pH, stała równowagi chemicznej Ka itp.
Przykładem zadania, w którym wykorzystasz te informacje, może być zadanie numer 9 z arkusza egzaminacyjnego z czerwca 2019 r., które w naszej bazie zadań ma numer 2194.
Tutaj mała uwaga: na egzaminie maturalnym w formule 2023 możesz już używać kalkulatora naukowego, który ma wbudowane działania na logarytmach (i raczej z tej tablicy korzystać nie będziesz).
i) wybrane wskaźniki kwasowo-zasadowe z przedstawioną barwą zależnie od pH roztworu:
Zastosowanie:
Ta tabelka pomoże Ci w zadaniach związanych z ustalaniem pH roztworu, miareczkowaniem kwasowo-zasadowym, analizą buforów kwasowo-zasadowych, rodzajem wskaźnika, jaki musi zostać zastosowany itp.
Przykładem zadania, w trakcie rozwiązywania którego możesz wykorzystać tego typu informacje, będzie zadanie numer 12 z arkusza egzaminacyjnego z czerwca 2019 r., które w naszej bazie zadań ma numer 2327.
j) równania wybranych reakcji wraz z ich potencjałem standardowym redukcji:
Zastosowanie:
Ta tabelka będzie wsparciem w zadaniach związanych z ogniwami chemicznymi, obliczaniem siły elektromotorycznej, ustaleniem, na którym półogniwie zachodzi utlenianie, a na którym redukcja, przewidywaniem kierunku reakcji redoks itp.
Przykładem zadania, w którym przydadzą się te informacje, może być zadanie numer 19 z arkusza egzaminacyjnego z grudnia 2022 r., które w naszej bazie zadań ma numer 3212.
k) wartości standardowej molowej entalpii tworzenia wybranych związków nieorganicznych:
Zastosowanie:
Ta tabelka pomoże w zadaniach związanych obliczaniem entalpi reakcji, wykorzystaniem prawem Hessa itp.
Przykładem zadania, w którym możesz wykorzystać tego typu informacje, jest zadanie numer 7 z arkusza egzaminacyjnego z maja 2012 r., które w naszej bazie zadań nosi numer 2895.
l) wartości standardowej molowej entalpii spalania wybranych związków organicznych:
Zastosowanie:
Ta tabelka pomoże w zadaniach związanych obliczaniem entalpii reakcji w chemii organicznej, wykorzystaniem prawem Hessa itp.
Przykładem zadania, w którym ją wykorzystasz, może być zadanie numer 17 z arkusza egzaminacyjnego z maja 2019 r., które w naszej bazie zadań nosi numer 2138.
m) tablice rozpuszczalności soli i wodorotlenków:
Zastosowanie:
Ta tabelka okaże się pomocna w zadaniach związanych z rozpuszczalnością substancji, przewidywaniem produktów reakcji i obserwacji doświadczeń chemicznych, w równaniach dysocjacji itp. Znajdziesz tutaj również podpowiedź, jeśli chodzi o ładunki jonów czy wartościowości pierwiastków.
Przykładem zadania, podczas rozwiązywania którego te informacje okażą się przydatne, może być zadanie numer 13 z matury z czerwca 2018 r., które w naszej bazie zadań ma numer 2341.
n) układ okresowy pierwiastków zawierający symbol, nazwę, masę atomową, liczbę atomową i elektroujemność:
Zastosowanie:
Układ okresowy zawiera podstawowe informacje niezbędne w bardzo wielu zadaniach. Informacje z niego pozyskane można wykorzystać niemal w każdym zadaniu!
Zaczynając od zadań wymagających rozpisania konfiguracji elektronowej atomu, przez przewidywania typu wiązania chemicznego w cząsteczce (a, co za tym idzie, właściwości fizycznych i chemicznych), na stechiometrii reakcji kończąc.
Znajdziesz tu również stany skupienia pierwiastków oraz informacje o tym, jakiego są typu. No i zawsze też możesz przypomnieć sobie symbol pierwiastka. 😉
Dlaczego warto korzystać z tablic maturalnych także przed egzaminem?
- Źródło informacji – tablice zawierają esencjonalne informacje, które będą Ci potrzebne podczas rozwiązywania zadań.
- Oszczędność czasu – wszystkie niezbędne informacje masz zebrane w jednym miejscu i nie musisz ich szukać w różnych źródłach czy przeliczać danych.
- Zminimalizowanie błędu – wykorzystanie danych z tablic zapewni Ci zastosowanie tych samych wartości, jednostek i zaokrągleń, a dzięki temu uzyskanie takich samych wyników jak w kluczach odpowiedzi.
- Uzupełnienie wiedzy – nawet jeśli zapomnisz pewnych informacji czy wzorów, tablica maturalna może Cię uratować.
- Znajomość zawartości – wcześniejsze zapoznanie się z tablicami maturalnymi pomoże Ci zrozumieć, jakie informacje są dostępne i gdzie je znaleźć, co pozwoli na zaoszczędzeniu czasu na szukanie ich. Unikniesz także dzięki temu niepotrzebnego stresu podczas egzaminu.
- Przyzwyczajenie – korzystanie z tablic podczas nauki i rozwiązywania zadań przed egzaminem przyzwyczai Cię do używania tego narzędzia, dzięki czemu będziesz efektywniej z niego korzystać podczas egzaminu.
Jak efektywnie korzystać z tablic maturalnych?
- Znaj zawartość – przed egzaminem upewnij się, że znasz zawartość tablicy. Wiedza o tym, co się w niej znajduje i gdzie, pozwoli Ci szybko odnaleźć potrzebne informacje.
- Ćwicz – ćwicz rozwiązywanie zadań, korzystając z tablicy. Im częściej będziesz z niej korzystać, tym łatwiej będzie Ci się po niej poruszać w dniu egzaminu.
- Nie polegaj wyłącznie na tablicy – choć jest przydatnym narzędziem, nie zastąpi ona Twojej wiedzy i umiejętności. Tablica to tylko narzędzie uzupełniające.
- Uważnie czytaj zadania – czasami zadanie podaje Ci wszystkie potrzebne informacje, a korzystanie z tablicy jest niepotrzebne czy wręcz niewskazane (np. reakcja zachodzi w innych warunkach temperatury). Zawsze uważnie przeczytaj treść zadania.
- Znaj znaki i symbole – upewnij się, że rozumiesz wszystkie symbole i znaki używane w tablicy oraz że wiesz, dla jakich warunków środowiskowych te dane zostały zebrane.
Sposoby korzystania z tablic maturalnych w trakcie egzaminu:
- Organizuj swój czas – zastanów się, kiedy warto zajrzeć do tablicy. Czy na pewno potrzebujesz tej informacji, czy jest ona kluczowa do rozwiązania zadania? A może warto przejrzeć tablicę już na samym początku egzaminu, aby przypomnieć sobie, jakie informacje możesz tam znaleźć.
- Nie panikuj – jeśli nie możesz odnaleźć informacji, głęboko oddychaj i spróbuj ponownie. Panika tylko Cię spowolni i zaburzy koncentrację.
- Uważaj na jednostki – zawsze sprawdzaj jednostki podane w tablicy i upewnij się, że zgadzają się z jednostkami w zadaniu.
Podsumowując, korzystanie z tablic maturalnych jest niezwykle pomocne podczas egzaminu, jak i przed podczas przygotowywania się do niego.
Ćwicz, korzystaj, ale pamiętaj, że tablica maturalna to tylko narzędzie, które ma Ci pomóc. Nie zastąpi Twojej wiedzy i umiejętności. Powodzenia!
