Masz wrażenie, że coraz trudniej jest Ci się skoncentrować w trakcie nauki? Że często działasz na resztkach energii, a siadając do kolejnej partii materiału, już na początku marzysz wyłącznie o śnie? Czas to zmienić z olbrzymią siłą rażenia! Zapraszamy do lektury artykułu – pora dowiedzieć się, jak poprawić koncentrację przy nauce i czym jest oraz co wspólnego ma z tym wszystkim metoda 5xR.

Koncentracja – definicja superumiejętności

Pewien autor książek o biznesie, Eric Barker, nazwał koncentrację superumiejętnością XXI w. W kontekście życia w ciągłym przesyceniu informacjami i ogromnym przebodźcowaniu możemy zdecydowanie przybić piątkę tej definicji. Niezwykle trudno jest skupić swoją uwagę na konkretnej czynności czy myśli, kiedy jesteśmy otoczeni tyloma rozpraszaczami.

Jak zatem się koncentrować? Co to w ogóle znaczy? Jak można udoskonalić koncentrację w kontekście nauki i dlaczego to tak ważny temat?

Na koncentrację możemy spojrzeć z dwóch perspektyw. Z jednej strony koncentracja to inaczej uwaga. Uwaga to jeden z procesów poznawczych, do których również zaliczamy percepcję, pamięć czy kontrolę poznawczą. Z drugiej strony koncentracja to po prostu skupienie naszych działań i wysiłku na realizacji jakiegoś konkretnego celu, innymi słowy koncentracja na realizacji jakiegoś celu to inaczej motywacja.

Aby to zrozumieć, obejrzyj kilkunastominutowy krótki video-schemat. Wszystko to, co przeżywamy, możemy podzielić na to, czego jesteśmy świadomi i to, czego nie jesteśmy świadomi. W ramach naszych świadomych przeżyć mamy pole uwagi, którego ważną częścią jest centrum uwagi. To właśnie to miejsce, które dotyczy tego, na czym akurat jesteśmy skoncentrowani.

W kontekście uczenia się koncentracja, czyli uważność, jest włącznikiem procesów neuroplastyczności, które są warunkiem do budowania wspomnień, czyli zapamiętywania tego, co postrzegamy. Zastanawiałeś/-aś się kiedyś, dlaczego czasami nauczyciel wchodząc do klasy, mówi: „uwaga, uwaga!”? Nie tylko dlatego, żeby być słuchanym, ale przede wszystkim po to, by właśnie włączyć Twoje procesy neuroplastyczności, wystartować Twoją uwagę i pamięć. Dlaczego? To proste – bez uważności nie zapamiętujesz. To istotne w aspekcie efektywnej nauki.

Chcesz zdobyć wymarzony wynik na maturze?

Kursy Więcej niż Matura pozwolą Tobie na usystematyzowanie wiedzy, wykorzystanie starannie wyselekcjonowanych materiałów, naukę z profesjonalnej bazy pytań i wsparcie doświadczonej kadry.

Poznaj kursy

Koncentracja a uważność – funkcje uwagi

Zanim poznamy tajniki metody 5xR, warto zwrócić uwagę na… funkcje uwagi. Ich poznanie pozwoli Ci zrozumieć proces koncentracji, od poziomu którego ostatecznie zależeć będzie efektywność Twojej nauki.

Funkcje uwagi to:

Selektywność – pozwala rozpoznawać różne obiekty w polu postrzegania pod kątem jakiegoś kryterium, np. koloru, celu, kształtu, znaczenia. Dzięki temu selekcjonujemy bodźce na te znaczące w kontekście nauki i te, które są tylko szumem. Innymi słowy dzięki tej funkcji potrafimy rozróżniać informacje przy nauce pod kątem naszego celu nauki. Dlatego właśnie zawsze powinniśmy wiedzieć, czego mamy się dokładnie nauczyć – dzięki temu będzie nam łatwiej utrzymać koncentrację.

Czujność – to zdolność do reakcji na bodziec. Kiedy śpimy, nasza czujność spada do zera. Jak jesteśmy zmęczeni przy nauce, to nasza czujność spada, pojawiają się zaburzenia uwagi i mniej zapamiętujemy. Właśnie dlatego przy nauce trzeba robić przerwy!

Przeszukiwanie pola percepcji – wyszukiwanie w peryferium uwagi wszystkich bodźców, które spełniają znaczące dla nas kryteria. Dzięki przeszukiwaniu pola percepcji jesteśmy w stanie skanować otoczenie, strony książek czy nasze notatki.

Podzielność – procesy uwagi dzielą się na poszczególne kanały sensoryczne. Dzięki temu jesteśmy w stanie słuchać jednej rzeczy, widzieć drugą, a trzecią dotykać. Trudne jest jednak słuchanie dwóch piosenek naraz lub uczyć się z dwóch wykładów jednocześnie. Dlatego zawsze powinniśmy starać się skupić jeden kanał na jednym źródle, gdyż to poprawia naszą koncentrację w trakcie uczenia się.

Przerzutność – zdolność do zmiany miejsca centrum uwagi. Ta funkcja pozwala nam zmieniać obiekt naszej uwagi, co jest bardzo ważną umiejętnością w codziennym życiu, jednak przy nauce ta naturalna zdolność w wielu sytuacjach po prostu przeszkadza. Dlatego właśnie, że nasza uwaga przerzuca się automatycznie, powinniśmy zniwelować różne bodźce, które nie są powiązane z nauką. Na przykład wyciszyć telefon.

A teraz poznaj metodę 5xR, której wdrożenie umożliwi Ci przywrócenie odpowiedniego poziomu koncentracji do stanu pozwalającego uczyć się efektywnie.

Koncentracja w trakcie nauki – metoda 5xR

Metoda 5xR to podsumowanie bardzo wielu informacji na temat tego, w jaki sposób zachodzi koncentracja, jakie czynniki ją zaburzają i jakie czynniki wspomagają uzyskanie i utrzymywanie koncentracji. Co ważne, model ten zakłada, że koncentracja to nie jest coś, nad czym mamy w pełni świadomą kontrolę. Koncentracja to coś, co się naturalnie wydarza, gdy spełnione są pewne kryteria, czy też gdy zadbamy o konkretne warunki do pojawienia się, a następnie do utrzymania koncentracji na tym, co chcemy.

Model składa się z pięciu elementów. Należą do nich:

Redukcja dystraktorów

To eliminacja wszystkich bodźców, które mogą nam przeszkadzać w efektywnej nauce. Może to być muzyka, otwarte okno i płynący hałas uliczny, ruch osób/obiektów w pomieszczeniu, w którym się uczymy, nieodpowiednia temperatura, niedotlenienie pomieszczenia, ale także dystraktor wewnętrzny, np. głód. Zanim usiądziesz do nauki, zadbaj o miejsce, w którym chcesz się uczyć. Redukcja dystraktorów pozwoli Ci skoncentrować się na celu Twojego działania, czyli zrozumieniu tego, czego się uczysz i  zrobieniu notatek. Usuń z otoczenia wszystko to, co nie jest związane z realizacją celu nauki.

Regulacja stanu pobudzenia

To inaczej czujność Twojego organizmu. Jeśli jesteś zbyt pobudzony/-a, uspokój się. Możesz to zrobić poprzez ćwiczenia oddechowe, głębokie wdechy i powolne wydechy. Jeśli jesteś senny/-a, pobudź się – zrób dobry trening, napij się kawy lub herbaty. Unikaj kognitywnego przeładowania, czyli przebodźcowania. Zadbaj o właściwą dawkę snu. Uwzględnij swoje zdrowotne uwarunkowania – zdarza się, że za stan pobudzenia odpowiada sytuacja zdrowotna, np. problemy z tarczycą mogą powodować przewlekłe zmęczenie, co wymaga konsultacji lekarskiej. Ucz się w odpowiedniej pozycji, najlepiej siedzącej, co wpłynie na właściwą wentylację płuc i ukrwienie Twojego mózgu.

Rozumienie celu nauki / pracy / działania

To nic innego jak odpowiednie nastawienie percepcyjne do nauki. Dokładnie określ cel nauki – zastanów się, zadaj sobie pytania – dzięki pytaniom wiesz, czego szukać w tekście. To pozwoli Ci z sukcesem zrealizować to, na czym Ci zależy.

Regularnie monitoruj postępy w nauce, bo to umożliwi Ci zauważenie tego, czy konkretny materiał został przez Ciebie zrozumiany, czy jednak warto jeszcze nad czymś popracować. Myśl o motywacji jak o świadomej koncentracji energii / napędu do działania. To zjawisko, którego pojawienie się wymaga czasu oraz bycia świadomym celu nauki, bo bez celu nie wiesz na czym się koncentrować, zatem nie ma wtedy mowy o koncentracji przy nauce.

Reset koncentracji wzrokowej

To świadome zarządzanie polem percepcji. Co to oznacza? Zadbanie o to, aby w naszym polu widzenia były obecne jedynie obiekty związane z naszą nauką. Zatem wyeliminuj z pola widzenia wszystko to, co nie jest związane z Twoją nauką. Unikaj miejsc do nauki, gdzie ruch osób/obiektów może wybijać Cię z koncentracji. Utrzymuj porządek na biurku i trzymaj tam w trakcie nauki tylko to, czego do niej potrzebujesz. Nasze myśli pojawiają się odruchowo w reakcji na to, co widzimy lub słyszymy. Jeśli na Twoim biurku nie będzie Twojego telefonu, to szansa, że o nim będziesz co chwilę myśleć, spada o 99%!

Robienie regularnych przerw

5 x TAK! Pomijanie przerw w trakcie nauki to strzał w kolano, a nawet w dwa. Dlaczego? Bez nich szybko dojdzie do kognitywnego przeładowania, czyli przeciążenia „Twojego systemu”. Dlatego rób przerwy. Czyli  na każde 15-20 minut nauki zrób 3-5 minut przerwy. Aby zadbać o swoją zdolność do koncentracji w perspektywie długofalowej, trzeba również zadbać o odpowiednią dawkę snu i regenerację. Zawsze wykorzystuj przerwę na odpoczynek, a nie na dodatkową porcję bodźców.

Koncentracja przy nauce – podsumowanie

Brak celu nauki, brak planu działania, dystraktory, kognitywne przeładowanie (zbyt intensywne uczenie się), zmęczenie, zbyt wysokie lub zbyt niskie pobudzenie organizmu, brak wystarczającej dawki snu, zbyt wiele zbyt intensywnej pracy w krótkim czasie, mylne postrzeganie tego, czym jest motywacja – te czynniki zaburzają koncentrację. Aby utrzymywać jej odpowiedni poziom, co pozwoli Ci osiągać wspaniałe efekty w nauce, ćwicz swoją koncentrację, spróbuj praktykować swoją uważność (mindfulness), ustalaj priorytety, wybieraj właściwe materiały do nauki (przejrzyste, kolorowe, ustrukturyzowane) i odpoczywaj!

Metoda 5xR to prosty sposób na to, aby stworzyć warunki do poprawy koncentracji przy nauce. Wystarczy zadać sobie pięć pytań i zadbać o to, aby odpowiedź na nie brzmiała „tak”:

1. Czy usunąłem/-ęłam wszystkie dystraktory?
2. Czy mój stan pobudzenia jest odpowiedni do nauki?
3. Czy wiem, jaki cel nauki mam teraz zrealizować?
4. Czy w moim polu widzenia są tylko te przedmioty, których będę używać do nauki?
5. Czy zaplanowałem/-am odpowiednie przerwy od nauki celem uniknięcia zmęczenia?

Szczerze zachęcamy do wypróbowania! Ta metoda czyni cuda!