Chcesz jak najlepiej przygotować się do egzaminu maturalnego z biologii, ale czasem masz trudności z tzw. “wstrzeleniem się w klucz”? Koniecznie przeczytaj zebrane poniżej wskazówki, a unikniesz najczęściej popełnianych błędów, które zabierają cenne punkty.

1. Nieznajomość czasowników operacyjnych


Prawidłowe rozumienie czasowników operacyjnych stanowi podstawę odpowiadania w zadaniach maturalnych z biologii. Często zdarza się tak, że maturzysta posiada odpowiednią wiedzę biologiczną, ale nie zwraca uwagi na czasownik operacyjny znajdujący się w poleceniu, skutkiem czego jego odpowiedź nie jest zaliczana. Każdy ze wspomnianych czasowników ma swoją ściśle określoną definicję, która opisuje, jak należy skonstruować poprawną odpowiedź. Pełną listę można znaleźć w informatorze na stronie CKE.

2. Pobieżne czytanie treści zadania i polecenia


Ten problem stanowi chyba najczęściej popełniany błąd nie tylko na egzaminie maturalnym z biologii, ale także i z innych przedmiotów. Utracone w ten sposób punkty bolą najbardziej, bo nie wynikają z braku wiedzy, a wyłącznie z nieuwagi. Pamiętaj, że dokładne przeczytanie tekstu wstępnego i polecenia oraz przeanalizowanie wykresu lub schematu nie są marnowaniem czasu – wręcz wskazane jest kilkukrotne wykonanie tych czynności, z pozaznaczaniem najważniejszych informacji. 

Zwracaj szczególną uwagę na przeciwieństwa takie jak np. wybranie prawdziwej/fałszywej informacji albo podkreślenie elementu, który należy/nie należy do danej kategorii, gdyż właśnie w takich miejscach można bardzo łatwo się pomylić.

3. Niekontrolowanie czasu


Na maturze z biologii pojawia się dużo zadań wymagających czytania obszernego tekstu, analizy nieznanych wcześniej maturzystom schematów i pisania długich odpowiedzi w zadaniach otwartych. Jeśli ktoś myśli, że 3 godziny na cały arkusz to dużo, po maturze pewnie zmieni zdanie.

Żeby zmieścić się w wyznaczonym czasie, należy na bieżąco kontrolować, ile go jeszcze pozostało. Przykładowo, arkusz z maja 2023 do nowej formuły zawierał 18 zadań, ale zadania te były jeszcze podzielone na podpunkty – razem dając 48 podpunktów. Jeśli podzielimy 270 minut na 48 podpunktów, wyjdzie około 5,5 minuty. Nie wiemy, ile zadań znajdzie się w kolejnych arkuszach, więc można wstępnie przyjąć 4 minuty na podpunkt, starając się nie przekraczać czasu 20 minut na 5 podpunktów – i właśnie w takich odstępach patrzeć na zegarek. Aby wyrobić dobre nawyki, należy pracować z zegarkiem już na etapie przygotowań do matury.

4. Brak znajomości zawartości karty wzorów maturalnych


Karty wzorów to legalna ściąga, więc głupio by było nie umieć z niej korzystać 😉 Jeszcze przed egzaminem należy dokładnie zapoznać się z całym plikiem, który zawiera kilkanaście stron w Formule 2015 lub ponad dwadzieścia stron w Formule 2023. Na początku każdego z plików znajduje się spis treści, co jest sporym ułatwieniem – szczególnie wtedy, gdy działa się pod wpływem stresu. Podczas rozwiązywania zadań czasem można odnieść wrażenie, że brakuje w nich jakichś danych lub wymagana jest wiedza, której nie mamy. W takim przypadku koniecznie trzeba zajrzeć do kart wzorów.

5. Używanie skrótów myślowych


Pamiętaj, że egzaminator widzi tylko tyle, ile napiszesz. Nie zna Cię, nie wie jaką masz wiedzę. Nawet jeśli niektóre informacje wydają Ci się oczywiste, lepiej ich nie pomijać. Często zdarza się też, że maturzyści myślą szybciej niż piszą, przez co zbyt szybko przeskakują pomiędzy poszczególnymi różnymi fragmentami odpowiedzi. W ten sposób tworzą się błędy, które wynikają z powstania skrótu myślowego. Przykładowo, zamiast napisać: “mutacja genu kodującego białko X”, maturzysta pisze ekspresowo: “mutacja białka X” – i pomimo że doskonale zna genetykę, punktu nie dostaje. 

6. Nieodnoszenie się do treści zadania


Jeśli w zadaniu znajduje się długi tekst, to nie jest on po to, aby zabrać zdającym cenny czas. A jeśli umieszczono też schematy czy ilustracje – to nie zostały tam wstawione dla ozdoby 😀 W arkuszu maturalnym pojawią się takie polecenia, na które odpowiedź będzie znajdowała się po prostu w tym zadaniu. Przede wszystkim sprawdzają one Twoją zdolność czytania ze zrozumieniem tekstu źródłowego lub analizy wykresu, schematu, ilustracji. Czasem wystarczy znaleźć odpowiedni fragment lub, przykładowo, odczytać wartość liczbową z wykresu. Wiele osób zastanawia się wtedy – jak to, to już? Tak, to już. Nawet nie trzeba samemu nic tworzyć. A co ważniejsze – nie trzeba też przekształcać danego fragmentu, zastępując słowa synonimami. Często taka kreatywność kończy się wyzerowaniem odpowiedzi, ponieważ nowe słowa nie do końca odzwierciedlają to, co należało uwzględnić i zmieniają sens przedstawionych informacji. Podsumowując: jeśli odpowiadasz na polecenie, zawsze najpierw sprawdź, czy odpowiedzi nie ma w treści tego zadania!

7. Pisanie odpowiedzi zbyt ogólnych


“Odpowiedź zbyt ogólna” to taka, która nie zawiera wszystkich wymaganych informacji, traktuje temat zbyt powierzchownie. Na pytanie, jak bardzo trzeba zagłębić się w dane zagadnienie w zadaniu otwartym, najbezpieczniej powiedzieć: tak dokładnie, jak pozwala Ci na to Twoja wiedza. Wynika to z faktu, że nigdy nie jesteśmy w stanie przewidzieć, co będzie zawierał klucz i jak szczegółowo będzie skonstruowany. Oczywiście polecenie może narzucać uwzględnienie pewnych informacji (np. “W odpowiedzi uwzględnij funkcję organellum X i cechę budowy organellum Y). Jeśli maturzysta ich nie napisze, nie otrzyma punktu. Kolejny drogowskaz stanowi czasownik operacyjny. Szczególnie na wspomniany problem należy uważać przy czasowniku “wyjaśnij”, w którym należy zawrzeć spójny ciąg przyczynowo-skutkowy, opisując proces krok po kroku. Zamiast robić duże kroki, lepiej w tym przypadku skupić się na mniejszych kroczkach, starając się uwzględnić wszystkie etapy.

8. Pisanie chaotycznych odpowiedzi


Czy przy czasowniku operacyjnym “wyjaśnij” odpowiedź musi być napisana według kolejności: przyczyna, potem mechanizm, a na końcu skutek? Nie, ale pisanie tego w odpowiednim szyku pozwala na uniknięcie dwóch problemów – po pierwsze, nie pogubisz się w tym, co piszesz, a po drugie, nie pogubi się w tym egzaminator. Przy chaotycznej odpowiedzi ciężko Ci będzie sprawdzić, czy są w niej wszystkie niezbędne etapy, mając w dodatku nad głową tykający zegar. Łatwo wtedy wpaść we własne sidła i nie dostać punktu z uwagi na niekompletność odpowiedzi. Musisz również pamiętać, że egzaminator też jest tylko człowiekiem. Jeśli utrudnisz mu zrozumienie swojej odpowiedzi, może zdarzyć się tak, że nie otrzymasz punktu, bo trudno mu będzie dojść, o co w niej właściwie chodziło. 

9. Zmiana odpowiedzi na “lepszą” w ostatniej chwili


Znasz powiedzenie “lepsze jest wrogiem dobrego”? To właśnie ono najlepiej obrazuje sytuację, w której w ostatniej chwili przekreślamy zaznaczoną odpowiedź i pod wpływem chwili zaznaczamy inną. Każdy choć raz to zrobił, a później okazywało się, że pierwotnie zaznaczona odpowiedź była prawidłowa. To w końcu ona została wybrana po dłuższym namyśle, a nie pod wpływem impulsu. Podczas rozwiązywania zadania trzeba podejść do niego w ten sposób: “To właśnie teraz jest czas na udzielenie właściwej odpowiedzi. Daję z siebie wszystko, myślę, analizuję, wybieram – i zaznaczona odpowiedź jest już ostateczna”. I choćby Cię ręka świerzbiła, pod żadnym pozorem nie zmieniaj swojej odpowiedzi na tę “lepszą” tuż przed oddaniem pracy. 

10. Brak weryfikacji napisanych odpowiedzi


To kolejna pułapka, w którą wpadają maturzyści, podcinając nogi stołkowi, na którym siedzą. Zawsze, ale to zawsze należy sprawdzić napisaną przez siebie odpowiedź – przeczytać ją od początku do końca, zwracając uwagę na każde słowo; wyłapać literówki, nieświadome pomyłki w używanych słowach; skorygować fragmenty, które mogą rodzić wątpliwości. I rzecz najważniejsza – sprawdzić, czy odpowiedź zawiera wszystkie wymagane przez polecenie elementy oraz czy zostały wykonane dodatkowe czynności, jak chociażby podkreślenie wskazanych fragmentów. Zdarzyła się już taka sytuacja, iż mimo napisania pięknej, pełnej odpowiedzi w jednym z zadań z genetyki, maturzyści, którzy nie podkreślili w niej określonego genotypu, nie otrzymali punktu. To dowodzi, że spełnienie warunków zadania to nie tylko użycie i przelanie na papier swojej wiedzy. W związku z powyższym sprawdzaj swoje odpowiedzi od razu, zanim przejdziesz do kolejnego zadania. Jeśli zostanie Ci trochę czasu, warto też sprawdzić na sam koniec cały arkusz.

Jeśli udało Ci się przeczytać ten wpis do końca, możesz mieć pewność, że daje Ci to pewną przewagę nad innymi maturzystami. Koniecznie się upewnij, że nie popełniasz przedstawionych błędów, a zaprocentuje to na Twojej maturze!